E verteta e krijimit & evolucioni

Ushqyerja dhe rritjaSi formimi i gjallesës, ashtu dhe
ushqyerja e saj na nxjerrin para probleme të veçanta. Qenia e gjallë do
të ushqehet, do të zhvillohet, do të sintetizojë lëndë të domosdoshme
për veten dhe do ta vazhdojë jetën. Po qe se është shfaqur një qenie e
gjallë me anë të evolucionit, siç pretendohet, ajo duhet të jetë
ushqyer me mënyrën e difuzionit ngaqë nuk i ka pasur të zhvilluara
sistemin e tretjes, të qarkullimit, të frymëmarrjes, pra, në një farë
mënyre si ameba. Një mënyrë ushqyerjeje e tillë është e mundur për këto
dy shkaqe: dendësia e mjetit dhe e mjedisit. Ndërkaq, rregullimi i
ekuilibrit mes dendësisë së proteinës në lëngun ku ndodhet gjallesa dhe
dendësisë së lëndëve të ngurta e të lëngshme brenda qelizës së vet
është një problem shumë i rëndësishëm.E dimë se molekulat e
shkrira rrjedhin në vende më të lëngshme por nuk futen në vende më të
ngurta (viskoze). Ndryshe nga kjo, gjërat që ndodhen në vende më të
ngurta, rrjedhin në vende të lëngshme.[1] Ky është një rregull. Kështu,
po qe se mjedisi i vargut proteinik të sapoformuar është më i lëngshëm
se mjedisi i vet i brendshëm, në proteinë nuk do të hyjë asgjë nga
jashtë, përkundrazi, lëndët ushqyese që do të përmbajë proteina, do të
rrjedhin jashtë dhe, si rezultat, ekzistenca e kësaj qenieje të gjallë
të porsaformuar do të shkatërrohet. Po qe se mjedisi i jashtëm i vargut
proteinik është më i ngurtë se mjedisi i tij i brendshëm, lëndët do të
rrjedhin nga jashtë brenda tij duke ia penguar zhvillimin dhe
shkatërruar ekzistencën. Edhe në kushtet e të njëjtës gjendje mes dy
mjediseve, meqë s'do të ketë difuzion, do të pengohet edhe ushqyerja e
gjallesës së re.Le të themi se, pavarësisht nga të gjitha
kushtet e pafavorshme, qenia e gjallë u formua dhe nisi të jetojë. Veç
ushqyerjes, ajo do të ketë nevojë të menjëhershme për energji për të
hedhur jashtë produktet e katabolizmit. Ku do ta marrë kjo qenie e re
këtë energji? Kështu, duhen formuar edhe mitokondritë që vlejnë si
centrale energjitike. Në përgjithësi, qenia e re ka nevojë çdo çast për
një sasi energjie të caktuar në mënyrë që të vazhdojë të jetojë. Sipas
llogaritjeve mbi mundësitë, jo vetëm që një substancë kimike (një
kombinim kimik) s'mund të kthehet në qenie të gjallë, por edhe formimi
i vetvetishëm i një vargu proteinik është i pamundur. Megjithëkëtë, le
të pranojmë se gjallesa u formua. Tani ajo nuk do të mbetet në gjendjen
e parë, por do të zhvillohet dhe zhvillimi i saj do të kërkojë
funksionimin e bashkërenduar të sistemeve të tretjes, qarkullimit,
zbrazjes dhe frymëmarrjes që duhet të formohen në çast dhe të fillojnë
të funksionojnë me qëllim që gjallesa të jetojë. Mirëpo kjo bie në
kundërshtim me konsideratën evolucioniste të Darvinit i cili thotë se
një mekanizëm i komplikuar kurrë nuk mund të formohet në një çast.

Një tjetër specifikë shumë e rëndësishme që i mashtron darvinistëtNjë
tjetër specifikë shumë e rëndësishme që i mashtron darvinistët është se
e shohin çështjen ngushtë, vetëm nga dritarja e një apo disa shkencave
apo disiplinave shkencore. Mirëpo, në çështjen e gjërave të gjalla e jo
të gjalla në gjithësi, veçanërisht në lidhje me botën e gjallë, asnjë
shkencë nuk duhet të bjerë në kundërshtim me të tjerat. Fizika,
matematika, kimia, botanika, zoologjia, gjeologjia dhe paleontologjia
nuk duhet të bien në kundërshtim me njëra-tjetrën në shpjegimin e
sistemit të gjallë. Kështu, në përgjithësi, ne, në lidhje me qenien e
gjallë, kur bëjmë kërkime dhe studime në një fushë të caktuar, kërkimet
dhe studimet tona nuk i vendosim mbi mutacionin, evolucionin, adaptimin
dhe seleksionin natyror. Për shembull, kur punojmë në farmakologji e në
profilaksi për të bërë ilaçe të reja, i trajtojmë bakteriet që bëhen
shkaktarë të sëmundjeve të caktuara si të pandryshueshme dhe mbi këtë
bazë i bëjmë ilaçet dhe i përcaktojmë ndikimet e tyre mbi bakteriet apo
shkaktarët e tjerë. Kur përdorim antibiotikë për mikrobe të caktuara të
sëmundjeve të caktuara, nuk e mendojmë fare që, bie fjala, ndërsa kemi
dhënë një antibiotik kundër mikrobit të tuberkulozit, ky, me anë të
mutacionit, mund të kthehet në mikrob kolere ose tifoje, etj.! Në
profilaksi veprojmë sipas parimit se mikrobet e ruajnë natyrën dhe
përmbajtjen e tyre.Ashtu siç çdo lloj qenie e gjallë e ka
mundësinë për t'i zhvilluar mekanizmat e saj të vetëmbrojtjes me qëllim
për ta vazhduar jetën, mundësi të cilën ia ka dhënë Allahu, Zoti i
gjithësisë, edhe bakteriet mund të pësojnë disa ndryshime të brendshme
si kundërveprim ndaj ilaçeve që veprojnë mbi to duke ua rritur
rezistencën, por kurrë këto ndryshime s'mund të jenë të nivelit të
mutacionit që do t'i çonte në një ndryshim lloji. Ndërkaq, s'duhet
harruar se po flasim për qenie mikroskopike. Ndryshimi që mund të
ndodhë te këto një herë në 30 vjet, te njeriu i korrespondon një
ndryshimi që mund të ndodhë në miliarda vjet. Po qe se në qenie të
tilla nuk ndodh ndonjë ndryshim lloji as në 30 vjet, kjo mjafton për ta
kuptuar dhe treguar se mosha e tokës nuk do të mjaftonte për evolucion.
Shkenca thotë se algat blu dhe jeshile që rrojnë në dete, kanë
ekzistuar edhe 50 milion vjet më parë po në gjendjen që kanë sot!Ekzistenca çiftLe
supozojmë se u formua me anë të evolucionit një shushunjë. Mirëpo ne
shohim se jo vetëm në botën e gjallë, por edhe në botën jo të gjallë,
gjërat ekzistojnë me të kundërtat e tyre. Ç'është kjo shushunjë dhe ku
e ka çiftin e saj? Ata që vizatojnë tipa të sajuar për të përshkruar
evoluimin e majmunit në njeri, e tregojnë njeriun me një tip perëndimor
moshëmesatar, por harrojnë të përshkruajnë edhe evoluimin e femrës. Në
përgjithësi, evolucionistët nuk tregojnë se si u formua qenia e kundërt
në seks (femra) e gjallesës së parë dhe ku u formua, krahas dhe pranë
mashkullit, apo diku tjetër. Si e gjetën këta njëri-tjetrin dhe nga e
morën "instinktin" e bashkimit seksual. Rastësi do t'u themi të gjitha
këtyre? Veçanërisht, a është menduar se sa vjet do të duheshin që
qindra mijra lloje kafshësh të ndërronin lloj e të përhapeshin në shumë
vende të botës?

Qeliza dhe veprimtaria qelizoreQeliza zotëron një
cilësi mbrojtëse më vete. Qeliza funksionon si një shtet. DNA-ja ku
është e përcaktuar struktura biologjike e çdo njeriu, është si një
sundues, si një komandant. Nga ana tjetër është RNA-ja që vepron si
kimist, si inxhinier, që bën sinteza. Kaderi, paracaktimi dhe vlerësimi
hyjnor, pothuajse ua ka lënë këtyre caktimin e gjendjes dhe cilësisë së
njeriut. Sipas mendimit materialist që nuk gjen dot qendër drejtuese
për t'ia dedikuar shifrimin me anë të molekulave të një informacioni sa
mijra vëllime librash, kryerjen e reaksioneve të duhura në kohën e
duhur për të sintetizuar proteinat e nevojshme për qelizën, kjo
mekanizëm, domethënë deshifrimi nga RNA-ja i shifrave të dërguara nga
DNA-ja, është vepër e molekulave dhe rastësive të pavetëdijshme. Edhe
pse sot nuk kemi dijeni të sakta për krijimin e parë të qelizës,
shkenca moderne na thotë shumë gjëra mbi të. Shkenca na i ka shpalosur
para syve pjesët përbërëse të qelizës dhe na ka treguar se ç'qenie
komplekse është ajo. Aq komplekse, saqë Darvini, po ta zotëronte
atëherë këtë informacion që kemi ne sot për qelizën, fjalët që pati
thënë për syrin, do t'i thoshte edhe për qelizën. Në letrën drejtuar
një miku, ai shkruan: "Kur e mendoj syrin, më ikën mendja!.." Sepse
Darvini nuk e shpjegonte dot syrin me anë të evolucionit. Po sikur ta
shihte dhe njihte edhe trurin, do t'i shtoheshin po aq edhe mahnitja,
edhe zemërimi! Veçoritë e qelizës nuk mbarojnë së numëruari.
Brenda saj zhvillohen veprimtari si veprimtaritë e një ushtrie apo të
një shteti. Aty sintetizohen gjërat e nevojshme për trupin. Molekulat e
vendosura në membranën e saj, të cilat zotërojnë shifra të posaçme, i
dallojnë gjërat e dëmshme dhe të dobishme që i vijnë qelizës nga
jashtë. Kur paraqitet nevoja, ndodhin shifrime të reja. Molekulat e
membranës ua hapin portat gjërave të dobishme, kurse ua mbyllin gjërave
të dëmshme, ndaj të cilave tregojnë reaksion dhe në qelizë nis një
mobilizim i përgjithshëm. Qeliza tregon rezistencë ndaj ndërhyrjeve të
jashtme. Po të mos tregojë rezistencë, sëmuret dhe, disa herë, edhe
vdes. Kur vdesin një pjesë qelizash, të gjitha qelizat e tjera të
trupit bashkëveprojnë për hedhjen jashtë të qelizave të vdekura.Reaksioni
i qelizës ndaj ndërhyrjeve të jashtme tregon se gjëja e hyrë prej
jashtë në qelizë nuk e ndryshon identitetin e saj. Jo vetëm kaq, po
s'qe e tillë që t'i përshtatet strukturës së saj dhe të bëhet e
dobishme për të, e prish qelizën, e sëmur dhe e çon gjer në vdekje. Shkurt,
lëreni një gjallesë, por edhe ngjarja më e thjeshtë nuk ndodh dot
vetvetiu. Guri nuk lëviz dot vetë nga vendi, nuk hahet ose konsumohet
po s'vepruan faktorë të jashtëm mbi të. Mohimi i Krijuesit dhe i faktit
që gjithësinë e ka krijuar dhe e drejton Krijuesi, do të thotë mohim i
të gjitha këtyre të vërtetave shkencore. A mund të gjendet shembull dhe
argument më i mirë e më kuptimplot për të treguar se sa i shëmtuar, sa
antishtencor, sa antilogjik është mohimi? Mbetet të themi se njeriu
është një qenie e pajisur me mijra ndjenja dhe me shumë mundësi dhe
aftësi të jashtëzakonshme mendore e ndjesore. Veçanërisht, njeriu
zotëron vetëdije dhe ndërgjegje. Ai është në marrëdhënie të ngushta
edhe me kohën, edhe me hapësirën. Madje, duke mos u kënaqur me kaq,
njeriu interesohet për përtej kohës dhe hapësirës. Veç kësaj,
njeriu është një qenie e pajisur me dëshira transcendentale dhe e
krijuar për jetën e pasosur. Për rrjedhojë, kushtëzimi i formimit dhe
ekzistencës së njeriut nga natyra, rastësia, ligjet konvencionale duke
u mbështetur në hipoteza të tilla si evolucioni, është fyerja më e
madhe për identitetin e njeriut, për gjithçka njerëzore. Të keqen që ia
bën njeriu vetes, nuk mund t'ia bëjë asgjë tjetër. Eshtë për këtë arsye
që njerëzit që e kanë përjashtuar veten nga të qenit njeri ose që janë
në këtë rrugë, Kur'ani i ka cilësuar si të këqinjtë e vetvetes![1] Lëvizja e lirë e molekulave bëhet nga gjendja më e ulët mekanike, në gjendjen më të lartë.

C'pritej Prej Shkences

Meqë jeta e vërtetë për njeriun mundësohet me shkencë dhe kulturë,
ata që e lënë pas dore mësimin, quhen të vdekur edhe po të jenë në
jetë, sepse qëllimi më i rëndësishëm i krijimit të njeriut është vëzhgimi dhe mësimi si dhe, pastaj, mësimi të tjerëve i gjërave të mësuara vetë.***Masat
dhe vendimet e një individi janë të goditura me aq sa ç'janë në
marrëdhënie me mendjen dhe logjikën, kurse këto zhvillohen në
përpjestim të drejtë me shkencën dhe intuitën.^[1] Prandaj ndodh që atje ku nuk ka shkencë dhe intuitë, mendja është e ngathët, logjika, mashtruese, vendimet, të pagoditura!***Vlera
njerëzore e një njeriu shquhet dhe del në shesh duke mësuar vetë, duke
i mësuar dhe i ndriçuar edhe të tjerët pastaj. Kur atij nuk i shkon
mendja të mësojë nëse s'di, ta rinojë veten me gjërat e mësuara
e të bëhet shembull për të tjerët, mund të duket, në pamje të jashtme,
se është njeri, por të le të mendosh në është me të vërtetë i tillë!..***Gjërat
që do të mësohen për vete e që do t'u mësohen të tjerëve, pastaj, duhet
të synojnë zbulimin e natyrës dhe cilësisë esenciale të njeriut si dhe
të fshehtat e gjithësisë. Shkenca që nuk u bën dritë të fshehtave të un-it, që nuk i hap dhe ndriçon pikat e errta e të zëna të ekzistencës, nuk është shkencë!***Posti
dhe funksioni të arritur me anë të diturisë dhe intuitës, janë më të
lartë dhe jetëgjatë se postet e arritura me rrugë të tjera. Sepse
dituria, në këtë jetë, duke e mbajtur njeriun larg të këqiave, e
bën të virtytshëm e të vlefshëm, kurse, në jetën tjetër, projektet e
ngritura në ndiesitë me anë të besimit dhe diturisë, i lumturon me anë
të pozitave tejet të larta.^[2]***Çdo nënë e baba, duhet që, para se kryet e fëmijëve t'u mbushen me gjëra të panevojshme, t'ua mbushin me dije e kulturë.^[3] Sepse ndiesitë e zbrazëta nga
e vërteta dhe shpirtrat e privuar nga intuita, janë si parcela toke të
përshtatshme për hedhjen dhe mbirjen e çdo lloj mendimi të keq. Ç'të
mbillet më parë në to, ka për t'u korrur pastaj!.. ***Synimi
i mësimit është që dija t'i bëhet njeriut prijës dhe udhërrëfyes, që të
ndriçohen udhët që shkojnë në përsosjen njerëzore. Për rrjedhojë,
dituritë dhe shkencat që ia kanë zënë vendin shpirtit duke e
shmangur krejtësisht atë, janë një barrë në shpinë të të zot, kurse
intuita që nuk e orienton njeriun kah objektivat e larta, një hamallëk
ndiesish dhe mendimi!..Ja se si shprehet letrarisht për këtë gjë poeti kombëtar turk, Junus Emré:Dituri do të thotë të dish,Do të thotë veten të kuptosh;E nëse ti veten s'e kupton,Ç'të vlen kaq shumë të lexosh?..***Dituria
apo shkenca me synimin dhe qëllimin të përcaktuara, janë, për të zotin,
pretekst begatish dhe thesar i pasosur. Ata që e zotërojnë këtë thesar,
vizitohen si të ishin një burim uji të ëmbël, vazhdimisht, për
sa të jenë gjallë dhe bëhen pretekst për dobi. Kurse hipotezat boshe me
synim të papërcaktuar që u hedhin zemrave dyshim e lëkundje e që i
nxijnë shpirtrat, janë një grumbull plehrash përreth të cilit sillen vërdallë shpirtrat ose një kurth shpirtrash.***Edhe
nëse dituritë dhe shkencat me degët e tyre të ndryshme dhe dobitë që
përmban çdo degë janë dobisjellëse pothuajse për çdo njeri, meqë
jetëgjatësia^[4] e
njeriut është e paracaktuar dhe mundësitë, të kufizuara, është e
pamundur që të mësohen që të gjitha, të nguliten në kujtesë e të
përfitohet prej tyre. Nisur nga kjo, çdo individ duhet t'i mësojë dhe vërë
në punë gjërat e domosdoshme për të dhe kombin e tij pa qenë e
nevojshme ta çojë kot jetëgjatësinë me gjëra që s'i hyjnë në punë!.. ***Dijetari
apo shkencëtari i vërtetë do t'i ketë kurdoherë punët të lehta dhe
zemrën të qetë nëse kërkimet dhe studimet do t'i rregullojë dhe
zhvillojë nën dritën e informacioneve më të drejta, e pohimeve më
të sigurta që s'të gënjejnë si dhe sipas përvojave shkencore. Kurse
shpirtrat e mjerë, të privuar nga burimi i vërtetë i dijes, s'do të
bëjnë dot gjë tjetër veç të rrinë e të ndërrojnë rrugë e drejtim vazhdimisht
duke mos shpëtuar dot kurrë prej iluzioneve bruto, për çka edhe do të
rrinë e të rënkojnë vazhdimisht nën dhimbjet e zhgënjimit!..***Fuqia
dhe vlera e çdo personi është sipas përmbajtjes dhe pasurisë së
diturisë që ka marrë: e atij që e përdor diturinë thjesht si një
element thashethemesh, po aq; e atij që, duke e përdorur diturinë si
një prizëm në njohjen e materies dhe dukurive, arrin gjer në skajet më
të errëta të hapësirës e që, duke marrë krahë me kulturën e vet,
takohet me të vërtetat përtej natyrës, gjithashtu po aq...[1]
Në origjinal është fjala arabishte "marifet" e cila në terminologjinë
islame, veçanërisht të mistikës islame, do të thotë "intuitë e njohjes
së Zotit". Intuita sipas mistikës islame është një dukuri
metafizike, për çka edhe si koncept është e ndryshme nga intuita e
psikologjisë materialiste. Prandaj edhe përkthimi i fjalës "marifet" me
"intuitë" nuk është krejt i saktë, por më i miri i mundshëm si
dhe i përdorur në praktikën e përkthimit në gjuhët perëndimore. Eshtë
me vlerë të sqarojmë shkurt që, sipas istikës islame, Zoti, që është
kategori e papërceptueshme, mund të njihet me të vërtetë, me aq
sa e lejon kapaciteti shpirtëror njerëzor, me anë të ndjenjës dhe
intuitës, me anë të përvojës metafizike dhe lartësimit shpirtëror, të
cilat e aftësojnë shpirtin e njeriut duke bërë të mundur
"rrokjen" e hyjnores, hyrjen në kontakt me të. Fjala "marifet" që do të
thotë "mjeshtëri (shpirtërore)", është pikërisht niveli mjeshtëror
shpirtëror i hyrjes në kontakt me Qenien Hyjnore. Pa dyshim që,
në këtë mes, dija ka rolin e vet të madh e të pamënjanueshëm, gjë të
cilën e thekson edhe vetë autori.[2] Këtu autori ka përdorur neologjizmën turke "aşkın" që në filozofi do të thotë "transcendental".[3] Në origjinal është fjala arabishte "irfan" që do të thotë "kulturë fetare e shpirtërore".[4]
Në origjinal është fjala me prejardhje arabishte, "ömr" që do të thotë
"jetëgjatësi", kurse jetën si dukuri e emërton fjala arabishte "hayat",
jo si në shqip që fjala "jetë" i emërton të dyja.

PERSHPEJTIMI I EVOLUCIONIT NE RIBERJEN E NJERIUT

Ray Kurzweil parasheh evolucion rrënjësor të llojit njerëzor në 40 vjetët e ardhshëm. Shkrirja e njeriut me makinën, së bashku me shpërthimin e për­njëhershëm në inteligjencën mekanike dhe të inovacioneve në hulumtimet gjenetike dhe nanoteknologjike, do të sjellin një botë ku humb fare dallimi ndërmjet biologjikës dhe mekanikës, ose ndërmjet realiteteve fizike dhe virtuale.
Gjendemi në prag të ngjarjes më transformuese dhe me ndikim më të thellë në histori të njerëzimit, në prag të “Singularitetit.”
-00-
Ç'është Singulariteti? Singulariteti është një periudhë në të ardhmen kur ritmi i ndryshimeve teknologjike do të jetë aq i shpejtë dhe me ndikim aq të gjërë saqë ekzistenca njerëzore në këtë planet do të ndryshojë në mënyrë të pakthyeshme. Do ta kombinojmë fuqinë e trurit tonë,dijen, aftësitë, dhe veçoritë e personalitetit tonë që na bëjnë njerëzor , me fuqinë e kompjuterëve për të menduar, për të arsyetuar, për të komunikuar dhe për të krijuar në mënyra që tani s'mundemi fare t'i përfytyrojmë.
Ky bashkim i njeriut me makinën, si dhe shpërthimi i përnjëhershëm në inteligjencën e makinave dhe i zbulimeve në fushat e hulumtimit gjenetik dhe në nanoteknologji, do të sjellë një botë ku nuk ekziston asnjë dallim ndërmjet biologjikes dhe mekanikes, ose ndërmjet realiteteve fizike dhe virtuale. Këto revolucione teknologjike do të na e bëjnë të mundshme t'i kapërcejmë limitet e trupit tonë të brishtë.
Sëmundjet, ato që i njohim sot, do të çrrënjosen. Duke përdorur nanoteknologjinë do të jemi në gjendje të prodhojmë pothuajse çdo gjë fizike sipas dëshirës; urisë dhe varfërisë në botë do t'u vijë fundi, edhe ndotja do të zhduket. Ekzistenca njerëzore do të pësojë kërcim të madh përpara në evolucionin e saj. Do të jemi në gjendje të jetojmë aq sa duam. Lindja e një bote të tillë është, në thelb, Singulariteti.
Si është e mundshme të jemi aq afër këtij ndryshimi të jashtëzakonshëm dhe të mos e shohim? Arsyeja është karakteri përshpejtues i ndryshimeve novatore teknologjike. Kur mendojnë për të ardhmen, pak njerëz e marrin parasysh faktin që progresi shkencor njerëzor është eksponencial:
Ai zhvillohet duke u shumëzuar në mënyrë të përsëritur me një konstantë (10 herë 10 herë 10 dhe kështu më radhë) dhe jo në mënyrë lineare d.m.th. duke e shtuar vazhdimisht një konstantë (10 plus 10 plus 10, dhe kështu me radhë). E theksoj perspektivën eksponenciale-përballë lineares sepse parashikuesit e trendeve të ardhshme gabohen rëndë te kjo pikë e rëndësishme.
Stërgjyshërit tanë kanë jetuar në pritje se në të ardhmen e tyre gjërat do të jenë të ngjashme me përjetimet e tyre të kaluara, me disa përjashtime. Duke jetuar në një kohë kur ritmi i zbulimeve teknologjike ishte aq i ngadaltë saqë të mos vihej re, shpresat e tyre për një të ardhme ndryshe mbeteshin vazhdimisht të paplotësuara.
Sot ne jemi dëshmitarë të përshpejtimit të lakores [të zhvillimit]. Së këndejmi, ne parashohim përparim të vazhdueshëm teknologjik dhe pasojat e tyre shoqërore. Ne e shohim të ardhmen të ndryshme nga e sotmja.
Por e ardhmja do të jetë tepër më befasuese se që do ta mendonin shumica e njerëzve, sepse janë të paktë ata vëzhgues që vërtet i kanë absorbuar rrjedhojat e faktit që edhe vetë shpejtësia e ndryshimeve po përshpejton.
Rritja eksponenciale fillon ngadalë dhe gati pa u vënë re, por kur e kalon gjurin e lakores bëhet shpërthyese dhe thellësisht transformuese. Modelet e mia tregojnë se jemi duke dyfishuar shpejtësinë e ndërrimeve paradigmatike për novacione teknologjike për çdo dhjetëvjeçar.
Me fjalë të tjera, shekulli i njëzetë gradualisht ka shpejtuar deri në ritmin e tanishëm të progresit; prandaj arritjet e tij ishin baraz me 20 vjet progresi me shpejtësi të 2000-ës. Do t'i bëjmë edhe “20 vjet” të tjera përparim për vetëm 14 vjet (deri më 2014), dhe pastaj do ta bëjmë të njëjtën gjë për vetëm shtatë vjet.
Nëse do ta shprehnim këtë ndryshe, në shekullin e njëzetenjëtë s'do të përjetojmë 100 vjet përparim teknologjik; por do të shohim një përparim prej 20,000 vjetësh (të matur sipas shpejtësisë së sotme të përparimit), ose përparim 1000 herë më të madh se në shekullin XX.

Si do ta dimë që Singulariteti (njëshmëria) është afër?

Gjysmën e parë të shekullit të njëzetenjëtë do ta karakterizojnë tre revolucione të ndër­thurura – në gjenetikë, nanoteknologji, dhe robotikë. Këto do të shpallin fillimin e kësaj epoke të ndryshimeve të jashtëzakonshme që unë e quaj Singularitet.
Tani jemi në fazat e hershme të revolucionit gjenetik. Duke i kuptuar proceset informacionale që janë në themel të jetës, ne po mësojmë të riprogramojmë biologjinë tonë për të realizuar eliminimin e sëmundjeve, zgjerimin dramatik të potencialit njerëzor, dhe zgjatjen rrënjësore të jetës.
Megjithatë, Hans Moravec nga Instituti i Robotikës pranë Universitetit Carnegie Mellon vë në dukje faktin se sado të suksesshëm të tregohemi në përmirësimin e biologjisë sonë të bazuar në ADN, biologjia kurrë nuk do të mundet të barazojë atë që do të arrijmë të konstruktojmë nëpërmjet inxhinierisë atëherë kur t'i kemi kuptuar në tërësi parimet e funksionimit të jetës. Me të tjera fjalë, gjithmonë do të mbesim "robotë të klasës së dytë."
Revolucioni nanoteknologjik do të na japë fuqi të rimodelojmë dhe të rindërtojmë – molekulë pas molekule – trupat dhe trurin tanë dhe botën me të cilën ndërveprojmë, duke tejkaluar kufizimet e biologjisë.
Por revolucioni më i fuqishëm në të ardhmen e afërme është revolucioni robotik. Termi 'robotik' nuk u referohet vetëm robotëve me pamje humanoide që zënë një hapësirë fizike, por më shumë inteligjencës artificiale me të gjitha variacionet e saj.
Në vijim i kam zbuluar komponentët kryesorë që janë në themel të secilit prej këtyre revolucioneve të ardhshme teknologjike. Secila valë e re e përparimit do t'i zgjidhë problemet nga transformimet e mëparshme, por, njëkohësisht, secila do të sjellë me vete rreziqe të reja, por, duke vepruar ndarazi edhe së bashku, ato janë në themel të Singu­laritetit.

Revolucioni gjenetik

Shkencat gjenetike dhe molekulare do ta zgjerojnë fushën e biologjisë dhe do t'i rregullojnë të metat e saj të qarta (si prekshmëria jonë nga sëmundjet). Deri në vitin 2020 efektet e plota të revolucionit gjenetik do të ndihen në tërë shoqërinë. Me shpejtësi të madhe jemi duke i fituar njohuritë dhe instrumentet për të zgjatur vrullshëm përdorshmërinë e "shtëpisë" sonë: trupit dhe trurit tonë.
Kërkuesi në lëmin e nanomjekësisë Robert Freitas vlerëson se me eliminimin e 50% të problemeve të parandalueshme mjekësore jeta njerëzore do të zgjatej për 150 vjet. Nëse do të arrinim t’i parandalonim 90% të problemeve mjekësore të natyrshme, do të jetonim më shumë se 1000 vjet.Fillimet e këtij revolucioni të hatashëm mund t'i shohim sot. Fusha e bioteknologjisë gjenetike po pasurohet me gjithnjë e më shumë instrumente.
Në të kaluarën zbulimi i barnave ishte çështje e gjetjes së substrateve (kimikateve) që prodhojnë rezultate të dobishme pa efekte të tepruara anësore, metodë kërkimi kjo e ngjashme me orvatjet e njerëzve të hershëm për të gjetur gurë dhe vegla të tjera natyrore që do të përdoreshin për qëllime të dobishme.
Sot po zbulojmë rrugët e sakta biokimike që janë në bazë të sëmundjeve dhe procesit të plakjes. Tani kemi aftësi të bëjmë barna që do të kryenin misione të sakta në nivel molekular.
Me teknologjitë gjenetike të zbuluara jemi buzë aftësisë për të drejtuar mënyrën si gjenet e “shprehin veten.” “Shprehja e gjeneve” (apo manifestimi i tyre) është procesi nëpërmjet të cilit komponentët qelizorë (ARN-ja dhe ribozomet) prodhojnë proteina sipas një plani të saktë gjenetik.
Edhe pse çdo qelizë njerëzore përmban modelin e plotë gjenetik, d.m.th. kopjen e plotë të gjeneve të trupit, një qelizë e veçantë, si ajo e lëkurës ose e ishujve të pankreasit, i fiton karakteristikat e veta vetëm nga një pjesëz e informacionit gjenetik që është përgjegjëse për atë tip të posaçëm qelizash.
Shprehja e gjeneve është e drejtuar nga peptidet (molekula që përmbajnë deri në 100 aminoacide) dhe fijet e shkurtra të ARN-së. Tani kemi filluar të mësojmë si funksionojnë këto procese.
Shumë terapi të reja që janë në zhvillim e sipër dhe në fazën e provave bazohen në manipulimin e peptideve për të bllokuar shprehjen e gjeneve që shkaktojnë sëmundje ose për të aktivizuar gjene të dëshirueshme që përndryshe janë të pashprehura në një tip qelizash.
Një teknikë e re e quajtur interferenca e ARN-së është në gjendje të shkatërrojë ARN-në që e bart porosinë e një gjeni (ARN-mesenxher), duke çaktivizuar atë gjen.
Përparimi i përshpejtuar në bioteknologji do të na japë fuqi të riprogramojmë gjenet tona dhe proceset metabolike, dhe do të shtyjë përpara fushat e gjenomikës (të ndikuarit mbi gjene), të proteomikës (të kuptuarit dhe të ndikuarit në rolin e proteinave), të terapisë së gjeneve (ndrydhja e shprehjes së gjeneve, si dhe shtimi i informacionit të ri gjenetik), të prodhimit racional të barnave (shpikja e barnave që për objektiv kanë ndryshimet e caktuara në proceset e sëmundjes ose plakjes), si dhe klonimin terapeutik të qelizave, indeve dhe organeve të ripërtërira.

Revolucioni nanoteknologjik

Nanoteknologjia premton të na japë mjete për të rindërtuar botën fizike – përfshirë trupin dhe trurin – molekulë pas molekule dhe ndoshta atom pas atomi. Tani jemi duke i tkurrur veçoritë kryesore (pjesët aktive të makinave), në përputhje me ligjin e kthimeve përshpejtuese, me shpejtësi eksponenciale (mbi katër për një dimension linear për një dekadë ose rreth 100 për një vëllim 3-D.)
Me këtë ritëm madhësitë e elementeve kryesore për shumicën e teknologjive elektronike dhe për shumë teknologji mekanike do të jenë në zonën e nanoteknologjisë – nën 100 nanometra (një e miliardta pjesë e metrit) – deri në vitet 2020.
Elektronika tashmë ka rënë nën këtë prag, edhe pse ende jo në strukturat tredimensionale dhe ende jo në strukturat me aftësi për të ndërtuar struktura të tjera të ngjashme – hap i domosdoshëm para se nanoteknologjia të arrijë potencialin e saj të premtuar.
Ndërkohë, përparim i vrullshëm është bërë rishtazi në përgatitjen e kornizës konceptuale dhe të ideve projektuese për epokën e ardhshme të nanoteknologjisë.
Nanoteknologjia është zgjeruar për të përfshirë çdo teknologji ku elementet kryesore të një makine maten me më pak se 100 nanometra. Njësoj si elektronika moderne, e cila tashmë në mënyrë të heshtur ka kaluar në zonën nano, edhe fusha e zbatimeve biologjike dhe mjekësore tanimë ka hyrë në epokën e nanogrimcave, në të cilën po zhvillohen objekte me masa nano për të krijuar teste dhe shërime më efikase.
Në lëmin e testimeve dhe diagnozës nanogrimcat po përdoren në testet biologjike eksperimentale si etiketa për të rritur ndjeshmërinë në zbulimin e substancave si proteinat. Nanoetiketat magnetike mund të përdoren për t'u lidhur me kundërtrupat që pastaj mund të lexohen me anën e sondave magnetike që do të vendoseshin brenda trupit.
Eksperimente të suksesshme janë bërë edhe me nanogrimca të arit që janë të lidhura me segmente ADN-je dhe që mund të bëjnë analiza të shpejta të sekuencave të caktuara të ADN-së në një mostër.
Toptha të vegjël nanometrik të quajtur pika kuantike mund të programohen me shifra (apo kode) të posaçme duke kombinuar ngjyra të ndryshme, si një bar-kod me ngjyra, për të bërë të mundshme përcjelljen e substancave në tërë trupin.
Në të ardhmen, pajisjet nanometrike do të bëjnë njëkohësisht qindra teste në mostra të vogla të ndonjë substance. Këto pajisje do të mundësojnë bërjen e testimeve të gjera në mostra gati të padukshme gjaku.
Në fushën e shërimeve, një zbatim mjaft interesant i kësaj teknologjie është shfrytëzimi i nanogrimcave për të dërguar barin në vende të posaçme në trup. Nanogrimcat mund t'i drejtojnë barnat brenda mureve qelizore dhe nëpërmes barierës gjak-tru.
Paketat nanometrike do të mund të ndërtoheshin për të përmbajtur barna, për t'i mbrojtur ato në traktin gastrointenstinal, për t'i bartur në lokacione të caktuara, dhe pastaj për t'i liruar në mënyra të sofistikuara që do të mund të kontrolloheshin ose të drejtoheshin, në distancë (pa tela), jashtë trupit.
Nanoterapeutika në Alachua, Floridë e ka zhvilluar një polimer të biodegradueshëm vetëm disa nanometra të trashë që e shfrytëzon këtë metodë.
Ndërkohë, shkencëtarët në Universitetin McGill në Montreal kanë demonstruar një nanopilulë (tabletë barnash) me struktura prej 25 deri 45 nanometrash. Nanopilula është mjaft e vogël sa për të kaluar përmes murit qelizor dhe të dërgojë barin drejt te strukturat e synuara brenda qelizës.
MicroCHIPS në Bedford, Massachusetts, ka zhvilluar një pajisje të kompjuterizuar që ngulitet nën lëkurë dhe dorëzon përzierje të përpikta të barnave nga qindra puse nanometrike brenda pajisjes.
Versionet e ardhshme të kësaj pajisjeje mendohet se do të jenë në gjendje të matin nivelet në gjak të substancave të ndryshme, për shembull, të glukozës. Sistemi do të mund të përdorej si pankreas artificial, duke liruar sasi të sakta insuline bazuar në përgjigjen e glukozës në gjak.
Këto sisteme do të ishin në gjendje të simulojnë çdo organ që prodhon hormone, dhe nëse provat tregohen të suksesshme, sistemi ka gjasa të komercializohet deri më 2008.
Një tjetër propozim inovativ është të drejtohen nanogrimcat (me gjasë të përbëra nga ari) te vendi i tumorit dhe pastaj të nxehen me rreze infra të kuqe për t'i shkatërruar qelizat kanceroze.
Revolucioni në nanoteknologji do të na japë fuqi të bëjmë shumë më tepër se vetëm të shërojmë sëmundje. Përfundimisht, nanoteknologjia do të na mundësojë të rimodelojmë dhe të rindërtojmë jo vetëm trupin dhe trurin tonë, por edhe botën me të cilën ndërveprojmë.
Megjithatë, realizimi i plotë i nanoteknologjisë do të mbesë prapa revolucionit bioteknologjik për rreth një dekadë. Por nga mesi deri nga fundi i viteve 2020 efektet e revolucionit nanoteknologjik do të jenë të qarta dhe të shtrira kudo.

fundi i pjeses se I re

perkthyer nga Discoveri channel

PERSHPEJTIMI I EVOLUCIONIT NE RIBERJEN E NJERIUT pjesa II

Nanoteknolgjia dhe truri i njeriut

Zbatimi më i rëndësishëm dhe më rrënjësor i nanobotëve, që do të paraqiten diku rreth vitit 2030, do të jetë rritja e fuqisë së mendjeve tona nëpërmjet bashkimit të inteligjencës biologjike me jobiologjiken, ose të "makinave".
Në 25 vitet e ardhshme do të mësojmë si t'i përforcojmë 100 bilionë lidhjet e ngadalta ndërneuronale me lidhje virtuale të shpejtësisë së lartë nëpërmjet nanorobotikës.
Kjo do të na lejojë të përforcojmë tej mase aftësitë tona për identifikimin e formave dhe rregullsive, kujtesën tonë, dhe fuqinë e përgjithshme të të menduarit, si dhe të komunikojmë drejtpërdrejt me forma të fuqishme të inteligjencës kompjuterike.
Kjo teknologji do ta mundësojë komunikimin pa tela ndërmjet dy trurëve. Me fjalë të tjera, epoka e komunikimit telepatik ka gjasa të bëhet realitet shumë shpejt.
Sot truri ynë ka një konstruksion relativisht të fiksuar. Edhe pse ne vazhdimisht shtojmë numrin e rrugëve ndërneuronale dhe përqendrimet e neurotransmetuesve si pjesë normale e procesit të të mësuarit, fuqia e tanishme e përgjithshme e trurit njerëzor është shumë e kufizuar.
Rreth fundit të viteve 2030, kur do të arrijmë të rritim inteligjencën tonë me ndihmën e inteligjencës artificiale, do të jemi të aftë të shkojmë përtej arkitekturës bazike të zonave neurale të trurit.
Implantet (shtesat) trurore të bazuara në shpërndarjen e gjërë të nanobotëve inteligjentë do të na e zhvillojnë tej mase kujtesën tonë dhe, në anën tjetër, do t'i përmirësojnë shumë të gjitha aftësitë tona shqisore, kognitive (njohëse) dhe ato për identifikimin e trajtave dhe rregullsive.
Pasi robotët do të komunikojnë me njëri-tjetrin, ata do të jenë në gjendje të krijojnë çfarëdo grupe lidhjesh të reja nervore, të prishin lidhjet ekzistuese (duke bllokuar ndezjen neurale), dhe të shtojnë rrjete plotësisht mekanike, si dhe të komunikojnë ngushtësisht me programe të reja kompjuterike dhe inteligjenca të reja artificiale.
Zbatimi i inteligjencës artificiale në sistemet tona biologjike do të jetë një hap evolucionar përpara për njerëzimin, por kjo gjithashtu do të thotë se do të bëhemi më shumë "makinë" se "njeri". Miliarda nanorobotë do të lëvizin nëpër sistemin e qarkullimit të gjakut në trupin dhe trurin tonë.
Brenda trupit tonë ata do të shkatërrojnë patogjenët, do të ndreçin gabimet në ADN, do të eliminojnë toksinet (helmet) dhe do të kryejnë shumë detyra për rritje të mirëqenjes sonë fizike. Për rrjedhim, do të jemi në gjendje të jetojmë pambarim pa u plakur.
Në trurin tonë nanobotët do të ndërveprojnë me neuronet tona biologjike, duke e bërë të mundshme, nga brendia e sistemit nervor, realitetin virtual me imersim (rrethim apo përjetim) të plotë me përfshirje të të gjitha shqisave, si dhe të korrelateve neurologjike të emocioneve tona.
Çka është më kryesorja, kjo lidhje intime ndërmjet të menduarit tonë biologjik dhe inteligjencës mekanike që po krijojmë do të zhvillojë thellësisht inteligjencën njerëzore.
Lufta do të orientohet drejt armatimit të bazuar në nanobotë, si dhe në kiber-armë. Mësimi në fillim do të bëhet on-line, por kur truri ynë do të jetë plotësisht on-line ne do të jemi në gjendje të shkarkojmë dituri dhe shkathtësi të reja. Roli i punës do të jetë për të krijuar dije të çdo forme, prej muzikës dhe artit e deri te matematika dhe shkenca.
Edhe roli i lojës do të jetë krjimi i diturive. Në të ardhmen, nuk do të ketë një dallim të qartë ndërmjet punës dhe lojës.

Revolucioni robotik

Prej tre revolucioneve teknologjike (gjenetik, nanomekanik, dhe robotik) që përbëjnë Singularitetin, me ndikim më të thellë është ai robotik ose, si quhet zakonisht, revolucioni i inteligjencës artificiale të fortë. Kjo i referohet krijimit të aftësisë së të menduarit kompjuterik që i kalon aftësitë e të menduarit të njeriut.
Tani jemi shumë afër ditës kur njerëzit plotësisht biologjik (si i njohim ne sot) nuk do të jenë më inteligjenca mbizotëruese në planet. Nga fundi i këtij shekulli inteligjenca kompjutacionale ose mekanike do të jetë triliona herë më e fuqishme se inteligjenca e papërforcuar biologjike e njeriut.
Mendoj se inteligjenca kompjuterike, ose si unë e quaj inteligjenca jobiologjike, duhet të konsiderohet si njerëzore meqë ajo rrjedh plotësisht nga qytetërimi njerëzoro-mekanik dhe do të bazohet, së paku pjesërisht, në versionin e prodhuar nga njeriu të një truri funksional njerëzor.
Bashkimi i këtyre dy botave të inteligjencës nuk është vetëm shkrirje e mediumeve biologjike dhe mekanike të të menduarit, por, çka është më kryesorja, shkrirje e metodave dhe organizimeve të të menduarit që do t'i forcojnë mendjet tona gati në çdo mënyrë të mundshme.
Të menduarit njerëzor biologjik është i kufizuar në 1016 (10 në fuqinë e 16-të) kalkulime në sekondë (cps-calculation per second) për një tru njerëzor (bazuar në modelimin neuromorfik të zonave të trurit) dhe në rreth 1026 cps për të gjithë trurët njerëzor.
Këto figura nuk do të pësojnë ndryshim të ndjeshëm edhe me përshtatjet bioinxhinierike të gjenomit tonë.
Në anën tjetër, fuqia procesuese e inteligjencës jobiologjike ose e AI-së së fortë (strong artificial intelligence) po rritet me shpejtësi eksponenciale (edhe vetë shpejtësia po rritet) dhe ajo do ta kalojë shumë inteligjencën biologjike nga mesi i viteve '40 të këtij shekulli.
Inteligjenca artificiale do t'ia kalojë domosdo inteligjencës njerëzore për disa arsye.
Së pari, makinat mund t'i ndajnë informatat me njëra-tjetrën dhe të komunikojnë mes tyre me efikasitet shumë më të madhe se njerëzit. Si njerëz ne nuk kemi mjete për të këmbyer modelet e panumërta të lidhjeve ndërmjet neuroneve dhe nivelet e përqendrimit të neurotransmetuesve që përbëjnë të mësuarit, dijet dhe shkathtësitë tona të tjera, përveç nëpërmjet komunikimit të bazuar në të folur.
Së dyti, shkathtësitë intelektuale të njerëzimit janë zhvilluar në përshtatje me shtysat e evolucionit në ambientet natyrore. Ato shkathtësi, që janë para së gjithash të bazuara në aftësitë tona për të njohur dhe për të nxjerrë kuptime nga trajtat dhe rregullsitë që i kapim nëpërmjet shqisave, na mundësojnë të jemi shumë të aftë në disa detyra si p.sh. për të dalluar fytyrat, për të identifikuar objekte dhe për të njohur tinguj të të folurit.
Për fat të keq, truri ynë nuk është aq i përshtatshëm kur kemi të bëjmë me rregullsi më të ndërlikuara, si ato që ekzistojnë në të dhënat financiare, shkencore ose të produkteve. Zbatimi i teknikave të bazuara në kompjuterë do të na japë liri të zotërojmë plotësisht modelet e identifikimit të rregullsive (pattern recognition).
Dhe në fund, ndërsa dija njerëzore të shpërngulet në internet, makinat do të tregojnë gjithnjë e më shumë mjeshtëri në leximin, të kuptuarit dhe në sintetizimin e informacionit njerëzor-mekanik.

Pula apo veja

Pyetje qendrore lidhur me Singularitetin është se a do të vijë e para "pula" (AI-ja e fortë) apo "veja" (nanoteknologjia). Me fjalë të tjera, a do të çojë AI-ja e fortë te nanoteknologjia e plotë (asemblerë për fabrikim molekular që mund ta shndërrojnë informacionin në produkt fizik), apo nanoteknologjia e plotë do të sjellë AI-në e fortë?
Sipas mendimit të parë AI-ja e fortë do të jetë në pozitë të zgjidhë çdo problem eventual ndërtimor për zbatimin e nanoteknologjisë së plotë. Mendimi i dytë bazohet në supozimin se kërkesat harduerike për AI të fortë do të përmbushen vetëm me kompjutim të bazuar në nanoteknologji.
Gjithashtu, kërkesat softuerike për zhvillimin e AI-së së fortë do të ndihmohen nga nanobotët. Këto makina mikroskopike do të na e bëjnë të mundshme të kryejmë skanime tepër të hollësishme dhe të sakta të trurit të njeriut, si dhe të skicojmë diagrame që do të na tregojnë se si arrin truri t'i bëjë të gjitha ato gjëra interesante që na kanë hutuar aq gjatë si p.sh. të krijojë kuptim, të kontekstualizojë informacionin, dhe të përjetojë emocione.
Në çastin që do të kemi kuptuar në tërësi si funksionon truri, ne do të mundemi të rikrijojmë dukuritë e të menduarit njerëzor në makina. Kompjuterëve, që do të jenë superiorë në kryerjen e detyrave mekanike, do t'u dhurojmë inteligjencë si të gjallesave.
Përparimi në të dy fushat (nano dhe robotike) do të kërkojë doemos përdorimin e mjeteve tona më të avancuara, kështu që përparimet në një fushë do të ndihmojnë njëkohësisht progresin në fushën tjetër. Megjithëkëtë, unë pres që zbulimet më të rëndësishme nanoteknologjike do të ndodhin para AI-së së fortë, por vetëm për disa vjet (rreth 2025-ës për nanoteknologji dhe 2029 për AI-në e fortë).
Ndonëse nanoteknologjia do të jetë revolucionare, AI-ja e fortë do të ketë pasoja më të thella. Nanoteknologjia është e fuqishme por jo doemos edhe inteligjente. Ne mund të sajojmë mënyra së paku për t'u përpjekur të kontrollojmë fuqinë e jashtëzakonshme të nanoteknologjisë, por superinteligjenca është nga vetë natyra e vet e pakontrollueshme.
Revolucioni nano/robotik gjithashtu do të na bëjë të rikonsiderojmë vetë definicionin e njeriut. Jo vetëm që do ta gjejmë veten të rrethuar me makina që shfaqin tipare njerëzore, por edhe do të jemi më pak njerëzor.
Përkundër potencialit të jashtëzakonshëm të ardhshëm të mjekësisë, jetëgjatësia e vërtetë njerëzore do të arrihet kur t'i flakim plotësisht trupat tanë biologjikë. Duke lëvizur drejt një ekzistence me bazë softuerike do të përftojmë mjete për "të krijuar kopje rezervë" (për të ruajtur në sfond digjital rregullsitë kryesore që janë në bazë të dijeve, shkathtësive dhe personalitetit tonë) duke e bërë të mundshme kështu pavdekësinë virtuale.
Falë nano­teknologjisë do të kemi trupa që jo vetëm që do t'i ndryshojmë por që do t'i shndërrojmë në forma të reja si të na dojë qejfi. Gjatë viteve '20 do të jemi në gjendje të shndërrojmë trupat tanë brenda ambienteve të realitetit virtual me imersim të plotë me inkuadrimin e të gjitha shqisave tona, ndërsa mundësinë për ta bërë këtë në realitet real do ta kemi rreth viteve '40.

Rrjedhimet e Singularitetit (njëshmërisë)

Si do të duket natyra e përvojës njerëzore kur të mbizotërojë inteligjenca kompjuterike? Cilat janë pasojat për qytetërimin njerëzoro-mekanik kur AI-ja dhe nanoteknologjia do të jenë në gjendje të krijojnë me të dëshiruar çfarëdo produkti, çfarëdo situate dhe ambienti që mundim të marrim me mend?
E theksoj rolin e imagjinatës këtu sepse në krijimet tona do të vazhdojmë të jemi të kufizuar nga imagjinata jonë. Por mjetet tona për vënie në jetë të imagjinatës sonë po bëhen gjithjë e më të fuqishmë në mënyrë eksponenciale.
Zakonisht njerëzit kalojnë nëpër tri faza kur mendojnë për ndikimin e teknologjive të ardhshme: atë të mahnitjes dhe habisë me potencialin e tyre për të mposhtur problemet e vjetra, pastaj përjetojnë një ndjenjë tmerrimi para rreziqeve të reja që i shoqërojnë këto teknologji të reja, dhe në fund e kuptojnë se mënyra e vetme e zbatueshme dhe e ndërgjegjshme është vendosja e një kursi që do t'i realizonte dobitë e saj dhe do t'i zbuste rreziqet.
Personalisht pres që megjithatë të mbizotërojnë zbatimet kreative dhe konstruktive të këtyre teknologjive, ashtu si, besoj, po ndodh edhe sot. Mirëpo duhet t'i rritim shumë investimet tona në zhvillimin e teknologjive të posaçme mbrojtëse. Jemi në një fazë kritike kur duhet t'i zbatojmë në mënyrë direkte teknologjitë mbrojtëse për nanoteknologji gjatë dhjetëvjeçarit të dytë (2013-2019).
Besoj se një moszhvillim i kufizuar i disa mundësive teknologjike duhet të jetë pjesë e reagimit tonë etik ndaj rreziqeve të sfidave teknologjike të shekullit të njëzetenjëtë. Për shembull, Bill Joy dhe unë kemi shkruar para pak kohësh një editorial në New York Times në të cilin kritikojmë botimin e gjenomit të gripit të 1918-ës në internet sepse ai është material i rrezikshëm.
Shembull tjetër konstruktiv janë udhëzimet etike të propozuara nga instituti Foresight: nanoteknologët pajtohen të heqin dorë nga zhvillimi i entiteteve fizike që mund të vetëshumohen në ambient natyror pa mbikëqyrje njerëzore ose pa ndonjë mekanizëm kontrollues.
Megjithatë, vendimi për të vënë kufizime të tepërta do të minonte përparimin ekonomik dhe është diçka etikisht e paarsyetueshme duke pasur parasysh mundësitë për luftimin e sëmundjeve, varfërisë dhe për pastrimin e ambientit.
S'ka nevojë të shikojmë në të ardhmen për të parë premtimet dhe rreziqet e përparimit teknologjik. Nëse do t'u përshkruanim njerëzve të shekujve të shkuar rreziqet me të cilat ballafaqohemi ne sot (p.sh. bombat atomike dhe hidrogjenike) atyre do t'u dukej marrëzi të bëhen rrezikime të tilla.
Por sa njerëz në vitin 2006 vërtet do të dëshironin t'i ktheheshin jetës së shkurtër, të vrazhdë, plot me sëmundje, me varfëri e fatkeqësi që 99% të njerëzve i kanë përjetuar dy shekuj më parë?
E kaluara mund të na duket nganjëherë edhe romantike, por deri tani vonë pjesa dërrmuese e njerëzimit ka bërë jetë tejet të brishtë ku një fatkeqësi fare e rëndomtë mund të kthehej në katastrofë.
Para dyqind vjetësh jetëgjatësia për femrat në Suedi ishte përafërsisht 35 vjet, që është shumë pak krahasuar me jetëgjatësinë më të lartë sot – gati 85 vjet për japonezet.
Jetëgjatësia për meshkujt ishte 33 vjet, krahasuar me 79 vjet sot. Përgatitja e një darke kërkonte gjysmë dite, mandej çdo aktivitet njerëzor kërkonte punë të rëndë. Nuk kishte as sisteme për përkujdesje sociale.
Pjesë të mëdha të njerëzimit ende rrojnë në këtë mënyrë të vështirë, çka është së paku një arsye për të vazhduar përparimin teknologjik dhe përmirësimin ekonomik që e shoqëron atë.
Vetëm teknologjia, me aftësinë e saj për të siguruar përparime të shpejta të mundësive dhe produkteve që janë financiarisht të përballueshme mund të ballafaqohet me problemet si varfëria, sëmundjet, ndotja dhe brengat e tjera thelbësore të shoqërisë. Dobitë e përkushtimit tonë në zgjidhjen e këtyre problemeve janë më se të qarta.
Ndërsa Singulariteti po ofron do të jemi të detyruar t'i ripeshojmë idetë tona për natyrën e jetës njerëzore dhe t'i riplanifikojmë institucionet tona. Inteligjenca në Tokë dhe rreth saj do të vazhdojë të zhvillohet në mënyrë eksponenciale derisa t'i mbërrijmë limitet e materies dhe energjisë të nevojshme për të mbajtur gjallë kompjutimin inteligjent.
Kur t'i afrohemi këtij kufiri në skutën tonë galaktike, inteligjenca e qytetërimit tonë do të zgjerohet në drejtim të jashtëm në pjesën tjetër të universit, duke arritur sakaq shpejtësinë më të madhe të mundshme.
Me shpejtësi ne kuptojmë shpejtësinë e dritës, por ka sugjerime se ndoshta do të arrijmë të anashkalojmë këtë limit (me gjasë duke shfrytëzuar rrugë të shkurtra nëpërmes "vrimave krimbore," ose rrugëve të tjera hipotetike nëpër hapësirë dhe kohë.)
Është pikëpamje e zakonshme se shkenca në vazhdimësi e ka korrektuar mendimin tepër të fryrë për rëndësinë tonë të veçantë. Stephen Jay Gould ka thënë: "Revolucionet më të rëndësishme shkencore përfshijnë, si veçori e vetme e përbashkët e tyrja, çfronëzimin e arrogancës njerëzore nga piedestalet e njëpasnjëshme të bindjeve të mëparshme për rëndësinë tonë të veçantë në gjithësi."
Megjithatë, në fund na del se ne jemi të veçantë. Aftësia jonë për të krijuar modele të realitetit virtual – në trurin tonë, e kombinuar me gishtërinjtë tanë modestë, ka qenë e mjaftueshme për të përftuar një formë tjetër të evolucionit: teknologjinë.
Ai zhvillim mundësoi vazhdimësinë e ritmit përshpejtues që filloi me evolucionin biologjik. Dhe do të vazhdojë derisa të gjithë universin ta kemi në majë të gishtave.

Perkthyer nga Discoveri channel

PREJ ADAMIT DERI TEK ABRAHAMI

Libri i Zanafillës jep të dhëna
tepër të sakta mbi të gjithë paraardhësit e Abrahamit në një linjë të
drejtpërdrejtë prej Adamit. Në gjenealogjitë e veta nga kreu
4,5,11,21dhe 25, duke dhënë kohëzgjatjen e jetës së secilit, moshën e
babës në kohën e lindjes së djalit, ajo e bën të mundur që në këtë
mënyrë të përcaktohet lehtë datat e lindjes dhe të vdekjes të çdo
paraardhësi në krahasim me krijimin e Adamit, siç është shënuar në
tabelën vijuese:


Kjo tabelë është përcaktuar në bazë të
shënimeve të cilat burojnë nga teksti priftërorë i Zanafillës; ky është
i vetmi tekst biblik i cili jep saktësi të këtij lloji. Prej kësaj del
si përfundim se Abrahami sipas Biblës është lindur 1948 vjet pas
Adamit.

Krahasimi patjetër duhet të ndalet këtu, sepse, nëse është diskutuar
dhe akoma vazhdon të diskutohen mbi origjinalitetin e këtij apo atij
hadithi, me këtë përfundimisht largohemi nga shekujt e parë të kishës,
e cila ndër shumë Ungjij vetëm katër prej tyre i pranoi si zyrtarë ose
kanonikë4, përkundër mospajtimeve të shumta ndërmjet vetes për shumë
çështje, dhe dha urdhër që të gjithë të tjerët të fshihen, prej nga
rrjedh edhe emri i tyre: apokrife.

Ndryshim tjetër themelor
ndërmjet krishtërimit dhe Islamit, në pikëpamje të Shkrimeve, është: te
i pari mungesa e një teksti të shpallur dhe njëherazi të ndryshueshëm,
kurse tek tjetri ka Kur'anin, që i përgjigjet këtij përkufizimi.

Kur'ani
është shprehje e Shpalljes të cilën Kryeëngjëlli, Xhibrili, ja
transmetoi dhe besimtarët menjëherë e përshkruan, e mësuan përmendësh
dhe e kënduan në kohën e faljeve, e sidomos gjatë muajit ramazan. Atë
vet Muhammedi a.s. e ka ndarë në sure e këto janë përmbledhur menjëherë
mbas vdekjes së të dërguarit, në mënyrë që në kohën e Khalifit Osman
(12 - 24 vjet më pas) e formuan tekstin që e kemi dhe sot. Përkundër
asaj që është bërë në Islam, Shpallja e krisheter është bazuar në
dëshmi të shumta dhe indirekte të njerëzve, meqë nuk e kemi asnjë
dëshmi që do të vinte nga dëshmitari i vërtetë i jetës së Jezusit
(Isait a.s.), përkundër asaj çfarë e merr me mend shumica e të
krishterëve. Kështu është shtruar gjysma e dytë e vitit të krishterë
kalendarik 1975 i përgjigjet vitit 5736 të krijimit të Botës. Njeriu,
krijimi i të cilit ka pasur disa ditë vonesë, domethënë ka moshë të
njëjtë të shprehur me numrat e viteve sipas kalendarit hebraik.

Në
të vërtetë, është mirë të bëhet korrigjimi për shkak të logaritjes së
kohës që fillimisht është shprehur me vitet hënore, kurse kalendari
perendimor e ka llogaritur duke u mbështetur në kalendarin diellor.
Por, korrigjimi prej 3%, që do të duhej bërë po të dëshironim të jemi
absolutisht të saktë, është pak i rëndësishëm. Që të mos i komplikojmë
llogaritë, është mirë mos ta bëjmë këtë. Këtu qenësore është lloji i
madhësisë dhe është pak e rëndësishme nëse numri i viteve të një
mileniumi është llogaritur me mundësi për të gabuar deri tridhjetë
vjet. Për të qenë më afër së vërtetës, do të themi se sipas këtij
vlersimi hebraik, krijimi i Botës vendoset tridhjetë e shtatë shekuj
para erës sonë.

çfarë na mëson shkenca bashkëkohore? Do të
ishte vështirë të përgjigjemi në këtë pyetje kur bëhet fjalë për
krijimin e Gjithësisë. Krejt ajo që do të mund të shprehej me numra
është epoka e formimit të sistemit diellor që do të mund të vendosej me
vërtetësi të kënaqshme. Koha që na ndan nga ajo, vlerësohet në katër
miliard e gjysëm vjet. Domethënë, mund të vlersohet skaji që sot ndan
realitetin e përcaktuar mirë (mbi të cilin do të flitet në pjesë e
tretë të këtij libri) nga të dhënat e nxjerra nga Besëlidhja e Vjetër.
Ato dalin nga shqyrtimi tepër i hollësishëm i tekstit biblik. Zanafilla
jep indikacione shumë të sakta me kohën që ka kaluar prej Adamit deri
tek Abrahami. Të dhënat e nxjerra për periudhën prej Abrahamit deri tek
era e krishterë nuk janë të mjaftueshme. Duhet të kompletohen me të
dhëna të tjera.

Frymëzimi i Papës Palit VI për hapje ndaj Islamit, i cili për vete ka
thënë se është "i nxitur nga besimi i thellë në bashkimin e botës
Islamike dhe të krishterë, që adhurojnë një Zot", në të vërtetë do të
shënoj datën e marrëdhënieve mes dy besimeve. Kjo thirrje e kryetarit
të Kishës katolike për ndjesi ndaj muslimanëve më është dukur e
domosdoshme, sepse ka aq shumë të krishterë të edukuar në frymë të
thekusar armiqësie - siç u ankua dokumenti i Vatikanit, i përmendur më
sipër - të cilët parimisht kanë disponim armiqësor ndaj çdo mendimi për
Islamin: mbi këtë bazë, ata e injorojnë gjendjen e vërtetë të çështjes,
kurse për Shpalljen kur'anore kanë pikëpamje plotësisht të gabuara.

Sido
që të jetë, kur studiohet ndonjë aspekt i një besimi monoteist, është
krejt e arsyeshme që këtë ta bëjnë me ndihmën e krahasimit ta asaj që
dy besimet e tjera ofrojnë nga po ajo pikëpamje. Studimi i plotë i një
problemi është me interes më të madh se studimi i pjesshëm. Konfrontimi
i disa temave me të arriturat e shkencës së shekullit XX, që janë
trajtuar në shkrime, i intereson të tri besimeve pa përjashtim. Pastaj,
a thua ato nuk e përbëjnë, apo nuk do të duhej ta përbënin një bllok më
kompakt duke u afruar mes veti, kur të gjithëve, në kohën tonë, na
kërcënohet vërshimi i materializmit.

Edhe në vendet nën
ndikimin judeo-krishterë, sikurse edhe në vendet Islamike, mbështetet
ideja - veçanërisht në rrethet shkencore - se besimi dhe shkenca janë
të papajtueshme. Për ta shqyrtuar këtë çështje në tërërsinë e saj do të
na duhet të bëjmë shpjegime të gjera. Unë këtu do të shqyrtoj vetëm një
aspekt të kësaj teme: mbi shqyrtimin e vet Shkrimeve në dritën e
njohurive shkencore bashkëkohore.

Ky qëllim të detyron që më
parë të shtrohet një pyetje themelore: çfarë është origjinaliteti i
teksteve që kemi sot? Kjo pyetje implikon studimin e rrethanave që kanë
shtyrë të bëhet redaktimi i teksteve dhe transmetimi i tyre deri sot.

Studimi
i shkrimeve në formë të kritikës së teksteve në vendet tona kanë
filluar vonë. Përsa i përket Biblës, Besëlidhjes së Vjetër dhe
Besëlidhjes së Re, kanë kaluar shumë shekuj gjatë të cilëve njerëzit
janë kënaqur me atë që t'i pranojnë ashtu siç janë. Leximi i tyre ka
qenë një rast vetëm për shqyrtime apologjetike. Do të konsiderohej
mëkat sikur të thuhej edhe më i vogli mendim kritik lidhur me to.
Meshtarët kanë qenë të privilegjuar sepse kanë mundur të njohin lehtë
në tërësi. Shumica e laikëve kanë marrë vetëm pjesë të zgjedhura në
ceremonitë liturgjike ose gjatë predikimit.

E organizuar si
profesion, kritika e teksteve ka meritë që ka zbuluar dhe ka publikuar
shpesh probleme shumë të mprehta që dalin. Por, sa zhgënjuese është
literatura e aq veprave që shpallen si kritike, por, - para
vështirësive shumë reale të interpetimit - ato ofrojnë vetëm fjalime
apologjetike, qëllimi i të cilave është të mbulojnë hutinë e autorit.
Nën këto kushte, për atë që e ruan të paprekshme aftësinë e vet të të
menduarit dhe dëshirën e vet për objektivitet, mungesa e vërtetësisë
dhe kundërthëniet për këtë arsye nuk janë më pak të qëndrueshme dhe
vetëm mund të ankohemi kundër qëndrimit qëllimi i të cilit, kundër çdo
llogjike, arsyeton ruajtjen në Bibël të disa fragmenteve përplot me
gabime. Ai mund të jetë skajshmërisht i dëmshëm për besimin në Zot te
disa shpirtra të ngritur. Përsëri, përvoja vërteton se nëqoftë se disa
janë të aftë të zbulojnë mangësitë e këtij lloji, shumica dërrmuese e
të krishterëve kurrë nuk e ka kuptuar se ato ekzistojnë, dhe me njohuri
profane, të cilat, me të vërtetë janë shpesh krejt elementare ka
vazhduar të jetojë duke mos ditur se ekzistojnë këto kundërthënie.

Islami
në hadithe ka barazvlerësimin e vet në Ungjijtë. Hadithet janë
përmbledhje në të cilat janë shënuar veprat e Muhammedit a.s. Ungjijtë
nuk janë asgjë tjetër për Jezusin (Isain a.s.). Përmbledhjet e para të
haditheve janë shkruar me dhjetra vjet pas vdekjes së Muhammedi a.s.,
ashtu siç janë shkruar edhe Ungjijtë dhjetra vjet pas Jezusit (Isait
a.s.). Në të dy rastet, këto janë dëshmi të njerëzve mbi ngjarjet e së
kaluarës. Përkundër asaj çfarë mendon shumica, më vonë do të shohim se
autorët e katër Ungjijve kanonikë nuk janë dëshmitarë të ngjarjeve për
të cilat tregojnë. Po kjo vlen edhe për përmbledhjet më serioze të
haditheve.

Në fund të fundit, çfarë urrejtje shprehin ndaj muslimanëve disa mese
të krishtera! Kam pasur rastin ta përjetoj vetë këtë kur kam bërë
përpjekje ta filloj dialogun mbi studimin krahasues të tregimeve
biblike dhe kur'anore, që bëjnë fjalë për të njëjtën temë, dhe të
vërtetojë mospranimin sistematik thjesht vetëm për arsye se për këtë
qëllim është marrë parasysh ajo që përmban Kur'ani lidhur me temën e
shqyrtuar. Kjo i ngjan asaj që kur e citojmë Kur'anin sikur i
drejtohemi dreqit!

Por, duket se më në fund, në kohën tonë po
ndodhin ndryshime në nivelin më të lartë të botës së krishterë. Një
dokument i Sekretariatit të Vatikanit për jokrishterët, i botuar pas
mbledhjes të Këshillit të Dytë të Vatikanit, "Orientimet për dialog
ndërmjet të krishterëve dhe muslimanëve", botimi i tretë i të cilit
është bërë në vitin 1970, dëshmon për thellësinë e ndryshimeve të
qëndrimeve zyrtare. Pasi bënë thirrje për eleminimin e "pasqyrës së
vjetëruar të trashëguar nga e kaluara ose të shtrembëruar nga
paragjykime dhe sharje", që të krishterët e kanë krijuar për Islamin,
dokumenti i Vatikanit merr përsipër detyrimin të "pranojë padrejtësitë
e së kaluarës, për të cilat Perëndimi i edukimit të krishterë është
fajtor ndaj muslimanëve". Ai kritikon përfytyrimet e gabuara që kanë të
krishterët për fatalizmin musliman, për të drejtën Islame, për
fanatizmin e tij etj. Shpreh njësinë e besimit në Zot dhe rikujton
deri në ç'masë Kardinal Koenigu i befasojë dëgjuesit e vet në Xhaminë e
Madhe duke shpallur gjatë një konference zyrtare në Universitetin "Al
Azhar", në muajin Mars të vitit 1969. Ai gjithashtu sjell ndërmend atë
se Sekretiariati i Vatikanit, në vitin 1967, u bën thirrje të
krishterëve që t'ju shprehin dëshirat e tyre të mira muslimanëve ne
rastin e agjërimit të Ramazanit, kësaj "vlere fetare origjinale".

Këtë
nismë që zuri të bëjë afrimin e Kurisë së Romës dhe Islamit e
konkretizuan manifestime dhe takime të ndryshme që pasuan. Por, për
këto ngjarje shumë të rëndësishme që u zhvilluan në botën Perëndimore u
njoftua vetëm një numër i vogël i njerëzve, edhe pse nuk munguan
mjetet e informacionit : shtypi, radio dhe televizioni.

Gazetat
i bënë vetëm pak vend vizitës zyrtare të kardinal Pignedolit, krytar i
Sekretariatit të Vatikanit për jokrishterët që ja bëri mbretit të
Arabisë Saudite, Fejsalit, më 24 prill 1974. Revista "Le Monde", e
datës 25 prill 1974, solli vetëm një raport me disa rreshta. Por,
përsëri, ky është lajm i rëndësishëm kur lexohet se kardinali ia
transmetoi sovranit porosinë e Papës Palit VI, në të cilën ky i fundit
shpreh "konsideratën e Shenjtërisë së Tij për Shkëlqesisë e Tij,
Fejsalin, në cilësinë e autoritetit suprem të botës Islame, i nxitur
nga besimi i thellë në bashkimin e botës Islame dhe të krishtere që e
adhurojnë një Zot".

Gjashtë muaj më vonë, në muajin tetor 1974,
Papa, priti zyrtarisht në Vatikan dijetarët nga Arabia Saudite. Ishte
ky një rast për një seminar ndërmjet të krishterëve dhe muslimanëve
lidhur me "të drejtat kulturore të njeriut në Islam". Gazeta e
Vatikanit, "L'osservatore Romano", të 26 tetorit 1974, solli raportin
lidhur me këtë ngjarje në faqen e parë duke i dhënë vend më shumë se
raportit mbi ditën e mbylljes së Sinodit Ipeshkvor në Romë.

Dijetarët
e mëdhenj nga Arabia i priti edhe Këshilli Ekumenik i Kishave në
Gjenovë dhe monsinjor Elchinger, Ipeshkvi i Strasburgut. Ipeshkvi i
thirri dijetarët ta falin namazin e drekës para tij, në katedralen e
tij. Kjo u bë më tepër për anën e vet spektakolare, se sa për rëndësinë
fetare që ka pasur. Ndër ata që i kam pyetur, shumë pak prej tyre kanë
thënë se i dinë këto ngjarje.

Dr. Maurice Bucaille

Secili nga të tri besimet monoteiste
e ka përmbledhjen e vet të Librave të Shenjtë1. Këto dokumenta janë
baza e besimit të çdo besimtari, qoftë ai hebre, i krishterë apo
musliman. Për secilin prej tyre ato janë përkthim i drejtpërdrejt
material i Shpalljes së Zotit, si në rastin e Abrahamit (Ibrahimit
a.s.) ose të Moisiut (Musait a.s.), të cilët i morën urdhërat nga vetë
Zoti ose të tërthorta, si në rastin e Jezusit (Isait a.s.) dhe të
Muhammedit a.s.: i pari deklaron se flet në emër të Atit, kurse i dyti
u transmeton njerëzve Shpalljen që e ka marrë nëpërmjet Kryeengjëllit
Xhibrilit.

Marrja në shqyrtim e të dhënave objektive nga
historia e fesë na detyron që t'i vëmë në shkallë të njëjtë Besëlidhjen
e Vjetër, Ungjijtë dhe Kur'anin, si përmbledhje të Shpalljes së
shkruar. Por, ky qëndrim, të cilin parimisht e mbajnë muslimanët, nuk
pranohet nga besimtarët e vendeve tona Perëndimore, tek të cilët
mbizotëron ndikimi judeo-krishterë; ata nuk pranojnë ti japin Kur'anit
cilësinë e Librit të shpallur.

Këto qëndrime shpjegohen nga mendimet që kanë secila nga bashkësitë e besimtarëve ndaj dy të tjerave lidhur me Librat.

Judaizmi
ka për libër të shenjtë Biblën hebraike. Ajo dallohet nga Besëlidhja e
Vjetër e krishterë për aq sa kësaj i janë shtuar disa libra që nuk kanë
ekzistuar në hebraishte. Në praktikë, kjo mosmarrëveshje nuk i sjell
kurrëfarë ndryshimesh doktrinës. Por Judaizmi nuk e pranon asnjë
shpallje që ka ardhur pas të tijës.

Sa i përket krishtërimit, ai
e ka huazuar Biblën hebraike me disa shtojca, por nuk i ka pranuar të
gjitha shkrimet e shpallura në mënyrë që njerëzimi të njihej me
misionin e Jezusit (Isait a.s.). Kisha e tij i bëri disa shkurtime
tepër të rëndësishme në atë shumësi librash që tregojnë jetën dhe
doktrinën e Jezusit (Isait a.s.). Ajo në Besëlidhjen e Re ka ruajtur
vetëm një numër të kufizuar të shkrimeve, ndër të cilat më të
rëndësishme janë katër Ungjijtë e kanonizuar. Krishtërimi nuk merr
parasysh kurrëfarë shpallje që ka ardhur pas Jezusit (Isait a.s.) dhe
apostujve të tij. Domethënë, ai me këtë eleminon Kur'anin.

E
zbritur gjashtë shekuj pas Jezusit (Isait a.s.), Shpallja e Kur'anit
huazon shumë të dhëna nga Bibla hebraike dhe nga Ungjijtë, me që shpesh
e citon "Teuratin"2 dhe "Inxhilin"3.

Kur'ani urdhëron çdo
musliman që të besojë në çdo Libër të shpallur para tij (Surja En
Nisaë, Ajeti 136). Ai e vë theksin mbi vendin që zënë të dërguarit e
Zotit në historinë e Shpalljes, siç janë Noa (Nuhu a.s.), Abrahami
(Ibrahimi a.s.), Moisiu (Musai a.s.), profetët (të dërguarit) dhe
Jezusi (Isai a.s.), i cili zë vend të posaçëm ndër paraardhësit. Lindja
e tij është treguar në Kur'an si dhe në Ungjijtë: si ngjarje e
mrekullueshme. Libri i bën nderime të jashtëzakonshme Maries
(Merjemes): po surja numër 19 a nuk mban emrin e saj?

Duhet
të konstatojmë se këto të dhënat e fundit që i përkasin Islamit
përgjithësisht nuk janë të njohura në vendet tona Perëndimore. Por a
duhet të çuditemi me këtë, kur e dimë se si janë edukuar brezat lidhur
me problemet e fesë së njerëzimit dhe në ç'terr janë mbajtur në
krahasim me tërë atë që ka të bëjë me Islamin. Po përdorimi i emërtimit
"besimi Muhamedan" dhe "Muhamedanët" a nuk është përkrahur deri sot, në
mënyrë që në shpirtrat e tyre të ruhet bindja e shtrembër se fjala
është për besimet e përhapura nëpërmjet veprës së një njeriu e në të
cilat, Zoti, (ashtu siç e kuptojnë të krishterët) nuk mund të ketë
kurrëfarë pjesëmarrje. Shumë nga bashkohësit tanë të ngritur janë të
interesuar për aspektet filozofike, sociale dhe politike të Islamit,
por kurrë nuk kanë pyetur - siç do të duhej pyetur - lidhur me
Shpalljen Islame në kuptimin e vërtetë të fjalës. Merret si parim se
Muhammedi a.s. është bazuar në atë që i ka paraprirë, në mënyrë që
kështu pikë së pari, të eleminohet vetë problemi i Shpalljes.

-Origjina e Jetes ne Toke

Si ka lindur jeta ne planetin tone? Kjo eshte nje pyetje te cilen njerezimi ia ka bere vetes qe ne zanafillen e vet, dhe me gjithe shpjegimet e panumerta qe nga lashtesia gjer me sot, vazhdon te mbetet ndoshta po aq sfiduese sa kur u pyet per here te pare.
Ne kete hyrje te shkurter do te perqendrohemi kryesisht tek shpjegimet e ofruara nga shkencat natyrore.
Hipoteza e Panspermias sugjeron se Jeta ne Toke e ka origjinen nga nje tjeter burim ne Univers.
Kjo eshte nje mundesi, por ne te njejten kohe kjo hipoteze nuk ofron ndonje shpjegim se pse Jeta eshte dashur medeomos te transportohet ne Toke.
Pse, per shembull, kjo hipoteze nuk e merr ne konsiderate mundesine qe Jeta ka buruar ne Toke, dhe prej ketu transportohet neper Univers?
Dy shkencetare, Haldane dhe Oparin, sugjeruan nje skenar se si kushtet fillestare te jetes ne Toke mund te kene qene. Molekulat e thjeshta organike, qe permbajne karbon, u formuan te parat.
Me pas, energjia diellore dhe nxehtesia e cliruar nga toka rezultoi ne reaksione kimike qe u vijuan nga prodhimi i molekulave te vogla nga sinteza e substancave ne atmosfere.
Keto molekula formuan rendom proteina, karbohidrate dhe acide nukleike, e si rrjedhoje nga bashkimi i tyre u lind dhe organizmi i pare.
Per te verifikuar qe nje fenomen i tille, te quajtur edhe “supe prebiotike”, mund te rezultoje ne krijimin e ketyre molekulave (si rrjedhoje, vete jetes), Stanley Miller sintetizoi ne menyre te suksesshme lende organike nga substance inorganike(1). Ne fakt, ky konsiderohet si eksperimenti klasik i Origjines se Jetes.
Oparin-i propozoi, gjithashtu, se molekulat e thjeshta organike do te krijonin “koacervate”, struktura sferike qe i mbeshtjellin ato duke mundesuar zhvillimin e reaksioneve katalitike ne brendesi.
Sidoqofte, nuk eshte e qarte akoma se si kjo mund te ndodhe; A eshte bashkimi i molekulave i mjaftueshem per katalizimin e tyre? Cilet jane katalizatoret ne kete rast?
Bota e ARN-se, term ky i formuluar nga Walter Gilbert ne vitin 1986, i referohet nje faze te hershme te jetes ne planetin Toke.
Ne kete faze prania e proteinave katalitike nuk ishte e nevojshme sepse ARN-ja kishte rol te dyfishte, ate te ruajtjes se informacionit gjenetik dhe ate te katalizatorit ne nje sistem primitiv vete-replikues(2).
ARN-ja eshte me e thjeshte se proteinat dhe mund te kene evoluar me shpejt.
Sidoqofte, pyetja mbetet – nese ARN-ja ishte e para molekule, atehere duhet te jete formuar pa pranine e enzimave, dhe si rrjedhoje kjo kerkon shpjegim se si nukleotidet u bashkuan per te formuar ARN-ne?
Cfare mundesoi formimin e zinxhiret te nukleotideve, dhe ARN-se si rrjedhoje?
Aleksander Graham Cairns-Smith, biolog molecular dhe kimist, sugjeron te kunderten – qe acidet nukleike jane formuar me vone dhe te parat kane qene proteinat.
Ne librin e tij Ardhja e Gjenetikes: Dhe Origjina Minerale e Jetes ai propozon qe proteinat e para u sintetizuan nga kristale minerale inorganike, dhe ne kete faze as ADN-ja as ARN-ja nuk ishin prezente.
Me vone bashke me molekulat organike kemi edhe ardhjen e Gjenetikes ne skene. Nje pikepytje serioze ne lidhje me kete model eshte se sugjeron qe Origjina e Jetes eshte nga lenda inorganike, apo me gjuhe popullore, nga guri. Dhe kjo eshte dicka qe shume e kane te veshtire ta pranojne.
Kjo hyrje e shkurter e hipotezave kryesore ne lidhje me Origjinen e Jetes tregon se nuk ka model “standart”, dhe secili nga modelet e mesiperme ka avantazhet dhe dobesite e veta.
Sidoqofte, eksperimenti i Stanley Miller-it ofron evidence te forte qe molekulat organike mund te sintetizohen nga inorganiket ne kushte te ngjashme me ato te Tokes ne fazat e hershme te ekzistences se saj.
Dhe nje fjale te fundit ne lidhje me perspektiven religjioze te Origjines se Jetes; njerezit e lashte zhvilluan dy menyra te menduarit, folurit dhe te perftuarit te njohurive – mitin dhe logosin(3).
Te dyja ishin themelore, dhe plotesuese te njera tjetres, si menyre per te zbuluar te verteten, secila ne sferen e vet te kompetences.
Miti perqendrohej ne origjinen e jetes dhe thellesine e mendjes njerezore, jo me ceshtjet e perditshme praktike apo empirike. Miti kerkon te zbuloje e gjeje kuptim ne jeten tone.
Historite mitologjike me heronj qe zbresin ne Boten e Pertejme, apo qe luftojne shtriga e bisha, demonstrojne realitetin e subkoshiences njerezore, qe nuk mund te njihet thjesht nepermjet arsyes, por qe ka nje ndikim te thelle mbi pervojen dhe sjelljen tone.
Miti as nuk mund te demonstrohet, as nuk kerkon prove racionale, por lidhjen me njerezit e ka te ngjashme me ate te artit apo muzikes. Ne anen tjeter, logosi ishte po aq i rendesishem.
Eshte menyra racionale, pragmatike dhe shkencore e te menduarit qe mundeson njerezit funksionimin normal te jetes dhe ceshtjeve materiale. Ndryshe nga miti, logosi duhet te perkoje saktesisht me faktet dhe realitetin e jashtem per te qene efikas.
Ne menyre te ngjashme nese zevendesojme mitin me religjionin, atehere rrjedhimisht perspektiva qe kjo e fundit ofron ne lidhje me Origjinen e Jetes nuk ka vend ne sferen e shpjegimeve shkencore empirike

.
.
.



................Ku qëndron kuptimi i jetës ....autor Viktor Frank.................

Me vdekjen të gjithë pajtohemi, por ajo me çka ne nuk pajtohemi, është jeta (Graham Greene). Dhe jeta megjithë vuajtjet, problemet e sfidat që sjell, ajo është e ëmbël. Jeta nuk është fabrikë që prodhon me shtypjen e një butoni vetëm ditë të mira, por edhe ditë të këqia.
....Dhe meqë ne njerzit jemi emocialë, kemi ndjenja, shpesh nga dështimet, pësimet apo kur humbim të dashurit tanë ofshajmë, ngrejme zërin edhe kundër vetë jetës. Dhe në këto çaste të vështira të jetës, shumë prej nesh pyesim: a ka jeta kuptim?! Pse më është shkaktuar mua kjo dhembje?! Dhe shkojmë shpesh me mendimet tona duke thënë po „ç`farë Zoti është ai që na torturon me vite për t`na sprovuar“?! Dhe mendoj se shumë prej nesh i kemi shtruar vehtes të paktën njëherë pyetjen, se ku qëndron kuptimi i jetës, a ka jeta kuptim?
....Dhe tani kemi ardhur këtu, i jemi afruar pikës qendrore të temës që po e trajtojmë. Për të gjitha këto pyetje që i parashtuam e që na përcjellin në jetën tonë, dhe konkretisht në momentet e jetës më kritike, më të vështira është munduar t`i shpjegoj t`iu japë përgjigje psikologu i njohur Viktor Frankl, një njeri i madh i psikologjisë, i cili ka përjetuar holokaustin e Luftës së Dytë Botërore dhe që ka përjetuar vetë kampin e përqëndrimit. Ngjarja ndodh gjatë viteve 1942-45. Autori ka qëndruar më së shumti në kampin famëkeq Ausschwitz, ku humb prindërit, vëllain dhe gruan e parë shtatzënë.
....Duke parë rëndësinë dhe vlerën e librit të psikologut Viktor Frankl …trotzdem Ja zum Leben sagen, që në në përkthimin shqip është titulluar “Ku Qendron kuptimi i jetës, një psikolog përjeton kampin e përqëndrimit” e sidomos kur populli i Kosovës përjetoi vuajtje të mëdha gjatë luftës, me iniciativën e z. Albert Ramajt u bë përkthimi i këtij libri në gjuhën shqipe e që u botua nga shtëpia botuese “Shpresa” në Prishtinë (2003).

Libri është i ndarë në tri pjesë.. Pjesa e parë një psikolog përjeton kampin e përqëndrimit e përkthyer nga Arbnore Gojani, është e ndarë në tre faza:
....Në fazën e parë psikologu Frankel përshkruan pranimin në kampin e përqëndrimit, seleksionimin e të burgosurve, dezinfektimi i tyre, marrjen e gjësendeve të të burgosurve, reagimet e para të të burgosurve në kamp. Për këtë pjesë të ngjarjes Frankel shkruan: Reagimi i një të burgosuri me pranimin e tij në kampin e përqëndrimit përfaqëson një gjendje anormale të gjendjes shpirtërore, por megjithëatë gjykuar objektivisht kjo është normale dhe se është reagim tipik në ato rrethana që ata kanë përjetuar.
....Në fazën e dytë, Frankel përshkruan gjendjen e të burgosurve në kamp, apo jetën në kamp. Ai flet për apatinë që lind te të posaburgosurit e që arrin një vdekje të brendshme, dhe torturat e dhembshme që kanë përjetuar në kamp. Më tutje autori mundohet të gjejë përgjigje në pyetjen se cilët janë shkaktarët e apatisë, topitjes së shpirtit dhe ndjenjat e indiferentizmit të brendshëm. Pastaj vazhdon me endërrimet e të burgosurve dhe pasojat, uria e madhe dhe lufta për mbijetesë, seksualitetin, josentimentalitettin, politika dhe religioni, mëtutje përshkraun seancat shpirtërore, pastaj fenomenin e arratisë në brendi, arti në kamp etj…
....Megjithë vështërsitë dhe turturat fizike e psikike, të burgosurit janë munduar që të gjejnë kuptimin e jetës, që edhe në kamp ti jepet jetës një kuptim. Dhe kështu Frankel përshkruan situata ku, megjithë vuajtjet kalohet në humor, dhe se ka ekzistuar edhe në ato rethana katastrofale sensi për humor, e që shton se, humori ishte një armë e shpirtit në luftë për vetëmbajtje. Dhe përpjekja për ta zhvilluar sensin e humorit dhe për t`i shikuar gjërat në një dritë humoristike është një lloj taktike e mësuar gjatë zotërimit të artit për të jetuar.
....Ne këtë fazë Frankël përshkruan nevojën e higjenës, e cila kishte munguar aq shumë në kamp, sëmundjen e tifos që paraqitet në kamp, dëshira për vetmi, qetësi, etja për mallin për një grimë intimitetit dhe vetmi.
....Autori me të drejtë thotë se, ai që nuk e ka përjetuar kampin e përqëndrimit e ka vështirë të kuptoj se sa ishte e pavlerë jeta individuale e njeriut. Ai përshkruan se të burgosurit nuk kanë qenë të regjistruar me emra, por me numra, dhe se lista e numrave ishte e vetmja gjë me rëndësi, dhe se siç potencon Frankel, njeriu me kuptim të plotë të fjalës u shndërrua në një numër: i vdekur apo i gjallë, dhe se kjo nuk ishte me rëndësi; “jeta” e një “numri” ishte plotësisht irrelevante.
....Në pjesën ku flet për acarimin e gjendjes në kamp, psikologu përshkruan fundosjen e gjendjes shpirtërore të të burgosurve në një nivel primitiv, apatia, acarimi dhe shkaqet trupore si uria dhe mungesa e gjumit, gjendje kjo që shpiente edhe te shpërthimet e konflikteve edhe brenda vetë të burgosurve, si rezulat i tensioneve shpirtërore dhe torturave që kanë përjetuar.
....Megjithë ato vuajtje qe kanë përjetuar të burgosurit në kampin e përqëndrimit, psikologu Frankl thotë se përjetimet e jetës në kamp tregojnë se njeriu gjithsesi ka “alternativë” të funksionimit. Njeriu mund të ruaj gjurmët dhe mbeturinat e lirisë shpirtërore, qëndrimin e lirë ndaj rrethit, madje edhe në ato kushte tmerruese të shpypjeve psikike dhe fizike. Dhe më tej shton se mënyra se si ata kanë mundur t’i përballojnë vuajtjet, ishte me të vërtetë arritje vërtetë e brendshme, dhe thotë se, liria shpirtërore nuk mund t’i merret njeriut edhe deri në frymëmarrjen e fundit të jetës.
....Nëse jeta në përgjithësi ka kuptim, atëherë duhet të ketë kuptim edhe vuajtja, thotë Frankl. Vuatja është pjesë e jetës sikurse edhe fati dhe vdekja dhe se pa vuajtje dhe vdekje jeta nuk do të mund të ishte e tërësishme. Mënyra se si njeriu e pranon fatin e tij dhe të gjitha vuajtjet që ai fat i kërkon i jep mundësi të mjaftueshme – edhe nën rrethanat më të vështira- të shtoj një kuptim të thellë në jetën e tij. Dhe se forca e brendshme e një njeriu mund ta ngrisë atë edhe mbi fatin e jashtëm.
....Në pjesën analiza e ekzistencës provizore, Frankel vjen në përfundim se, vëzhgimet psikologjike të të burgosurve tregojnë se vetëm ai njeri i cili ka lejuar të fundosë mbajtjen e brendshme të moralit dhe të shpirtit, eventualisht ka rënë viktimë e ndikimit degjenerues të kampit. Dhe se ata që kishin humour qëndresën morale dhe shpirtërore preferonin të mbyllin sytë e të vdisnin, dhe se jeta për ta humbte kuptimin. Dhe ata që humbin shpresën për ardhmëri, humbnin edhe qëndrimin dhe rezistencën shpirtërore, dhe se kjo humbje e papritur e shpresës dhe guximit kishte efekt vdekjeprurës.
....Në pyetjen se për kuptimin e jetës, Psikologu i njohur Frankl, thotë se assesi kurrë nuk është me rëndësi se çka prisnim nga jeta, por çka jeta priste nga ne. Dhe jeta përfundimisht nuk do të thotë tjetër përveç se: të marrësh përgjegjësinë për të gjetur përgjigjen e drejtë për problemet e saj dhe të përmbushim detyrat të cialat jeta vazhdimisht i vë për secilin individ, për plotësimin e kërkesës së çdo momenti. Dhe pasi që kuptimi i jetës ndryshon nga njëri-tjetr i dhe nga njëri moment dhe momenti tjetër, autori Frankl thotë se, është e pamundur të definohet kuptimi i jetës në mënyrë të përgjithshme.
....Në fazën e tretë, autori flet për kohën pas lirimit nga kampi. Ai përshkruan se si ata kishin harruar të gëzohen, pas gjithë asaj kohe që kanë qëndruar në kamp. Rruga nga tensioni i lartë shpirtëror, i përjetuar gjatë qëndrimit në kamp, rruga nga ajo luftë nervore në qetësi shpirtërore, nuk ishte assesi rrugë pa pengesa thotë Frankl.
....Përveç deformimit, që ishte rezultat i lirimit të të burgosurve në mënyrë të papritur të presionit shpirtëror, ekzistonin dy eksperienca themelore që kërcënonin të dëmtonin karakterin e njeriut të liruar: zemërimin dhe zhgënjimin pas kthyerjes së tij në jetën e mëparshme.
....Në pjesën e dytë të librit është përkthimi i dramës se Frankëlit “Sinkronizmi në Birkenawald, një konferencë metafizike, të përkthyer nga Albert Ramaj. Poashtu ky i fundit e ka një shkrim në pasthënie shumë interesant për psikologun dhe themeluesin e logoterapisë, Viktor Frankl. Ramaj flet për jetën dhe veprat e tij, duke shpjeguar se çka ështe logoterapia e keshtu me radhë.
vazhdon

-A ka nje fillim dhe një fund në të gjitha gjërat?

Besoj qe njeriu ka shume pretendime, e para eshte se ai mendon qe eshte origjina e shume gjerave.
Hipoteza qe ne jemi krijues te konceptit te Zotit eshte i mundur, por ka shume palidheshmeri kur jemi te vetedijshem ne te gjitha gjerat qe na rrethojne.
Bota ekziston me apo pa njeriun, nese do te duhej te mos kishte njeri ne planet, do te shkoja deri atje sa te besoja qe kjo do te ndjehej njeqind here me mire se sot.A nuk jeni dakord?
Pra, Toka ekziston ne vete me te gjitha ato qe e bene nje qelize te gjalle, dete, male, akullnaja po ashtu edhe krijesat e panumerta shtazore dhe vegjetale.
Gjithashtu, duket sheshit, meqe ne konceptet tona njerezore ne shohim fillimin dhe fundin ne te gjitha gjerat, ne kemi pershtypje qe na eshte dashur krijimi i nje ekzistence te nje qenje supreme duke mundur te jete origjina e ekzistences sone.
Por nese Njeriu krijoi Zotin, kush i krijoi te gjitha keto qe na rrethojne? A do te kishim pretendim te konsiderohemi origjina e botes?
Personalisht, nuk isha besimtar,ende edhe sot nuk besoj ne asnje religjion, por befeasohem tani te besoj qe mundet efektivisht te ekzistoj ky Krijues.Besoj qe duhet kuptuar diçka qe njerzite me sa duket nuk e kane kuptuar ende nje gje.Ne nuk shpikem asgje ne kete toke.Ne nuk bejme asgje tjeter vetem se zbulojme ajo qe ekziston tashme.
Asnje kombinim biokimik,fizik,muzikal e shume tjera nuk jane krijime tona, keto jane vetem zbulime.Ne zbulojme boten dhe kemi pershtypje qe e kemi shpikur.
Imagjinata jone a na takon neve? Padyshim, por nga vijne gjithe keta perbindesha, keto krijesa te tmerreshme dhe pamje fantastike qe ne shohim ne filmat tone? Ne e dime se truri i njeriut ka nevoje per nje stimulim per te mundur te krijoi gjera, historite dhe personazhet e çuditshme.
Ne bejme asgje tjeter veçse pergjigjemi me reflekse sikur shtazet, por ne nje shkalle te inteligjences me te nderlikuar.
Megjithate, inspirimi vjen demosdoshmerisht nga diku apo nga dikush.Ndoshta ne kemi pare botera tjera para kesaj, ndoshta ne jemi te afte te te transportohemi gjetiu ne disa momente ne jeten tone aktuale?
Shkurt, pyetjet tona ekzistenialiste nuk datojne nga dje dhe besoj qe Njeriu i ngaterron shume gjerat.
Shpirterat ne librin e Allan Kardec, thone qe neve na konsiderojne sikur femije.Perse?
Sepse nje femije nuk eshte ne moshe te kuptoj shume gjera e megjithate shume vite me vone arrine te shpjegoj fenomene abstrakte dhe konkrete por shume te nderlikuara.Shume vite me heret atij i duken te jashtezakonshme, por te pashpjegueshme.
Ne jemi femije ne syte e Shpirterave, sepse ne jemi te fascinuar nga situata dhe gjera qe ende nuk mund ti kuptojme.
Vendosni nje femije te dy apo tre vjeç para nje dritare, aishikon jashte, ai sheh shiun.Nena e tij mbyll perdet para tij, ai nuk sheh me shiun.
Per te, shiu eshte zhdukur por megjithate ne dime se ai eshte çdo here aty.Nena hap dritaren dhe shiu atij i shfaqet.
Ai nuk e di se çfare eshte shiu, nga vjen dhe si gjenerohet.Ai mund te filloj te kuptoj nje gje, qe nena e tij ja shfaq dhe ja zhduk shiun.Edhe ma mire ai eshte i bindur qe shiu fillon ne momentin qe nena e tij terheq litarin e perdes.
Megjithate shiu ekziston jashte perdes.Ai ekziston padyshim shume ma heret qe femija te mund te shoh.Per te pra, eshte nena e tij qe kontrollon boten rreth tij dhe fillimi i çdo gjeje eshte momenti kur ai veshtron (sheh).
Vetem shume me vone ai kupton qe nena e tij nuk bente asgje tjeter veçse i tregonte nje pjese te realitetit dhe fakti qe nuk i sheh, nuk do te thote qe gjerat nuk ekzistojne.
Pra, Njeriu eshte rritur por ai eshte ende shume i ri dhe tenton te shpjegoj shume gjera, dhe besoj mjerisht, qe ai duhet te nenshtrohet te mos e njeh origjinen ne nje te ardhme te afert.
Njeriu perdor shume koncepte per te tentuar te shpjegoj universin qe e rrethon.Mes tyre fillimin dhe fundin e çdo gjeje.Per te çdo gje shkon keshtu, meqe eshte ajo qe ai e sheh qe disa qindra vite.
Nje dite ndoshta ai do te kuptoj nje gje tjeter dhe do te jete i befasuar qe nuk kishte realizuar kete te vertete me heret..
.