Kur'ani Fisnik

Fakti që ata nuk u ndëshkuan në atë moment e shtoi edhe më shumë paturpësinë dhe arrogancën e tyre. Ata e sulmuan Salihun duke e akuzuar se ishte gënjeshtar.

Kështu ata e therën devenë dhe e mohuan në mënyrë të pacipë urdhrin e Zotit të tyre dhe thanë: "O Salih! Sille ndëshkimin që na premtove, nëse je me të vërtetë i dërguar i Allahut." (El-Araf: 77)
Allahu ua shkatërroi planet dhe dredhitë jobesimtarëve dhe e shpëtoi Salihun prej tyre. Pas kësaj Allahu, e urdhëroi Salihun t'u transmetonte njerëzve se ata do të shkatërroheshin për tri ditë.

Por ata e therën devenë, ndaj dhe ai u tha: "Kënaquni në shtëpitë tuaja për tri ditë. Ky premtim nuk do të përgënjeshtrohet." (Hud: 65)
Tri ditë më vonë paralajmërimi i Salihut u bë realitet dhe Themudi u shkatërrua.

Britma shkatërruese i përpiu keqbërësit dhe ata u shndërruan në kufoma të ngrira në shtëpitë e tyre, sikur të mos kishin jetuar kurrë më parë atje. Nuk ka dyshim se Themudi e mohoi Zotin e tij. I mallkuar dhe i shkatërruar qoftë Themudi! (Hud: 67-68)

Zbulimet arkeologjike në lidhje me Themudin
Nga të gjithë popujt e përmendur në Kuran, Themudi është një prej popujve për të cilin disponojmë më tepër informacione deri më sot. Burimet historike vërtetojnë ekzistencën e një populli të quajtur Themud. Populli i qytetit të Hixhrit të përmendur në Kuran në një ajet tjetër mendohet se është pikërisht Themudi, sepse një emër tjetër i Themudit ishte As'hab El-Hixhr. Kështu, fjala "Themud" është emri i popullit, ndërsa qyteti El-Hixhr është një prej qyteteve të ndërtuara nga ky popull. Përshkrimi i gjeografit grek, Plinit, përputhet me këtë fakt. Ai shkruante se Domatha dhe Hegra ishin vendet ku banoi Themudi dhe ku më vonë u ngrit qyteti i El-Hixhrit.29
Burimet më të vjetra të njohura që bëjnë fjalë për Themudin, janë kronikat e fitoreve të mbretit babilonas Sargon II (shek. VIII p.e.s.), i cili e mundi këtë popull gjatë një fushate në Arabinë Veriore. Në shkrimet e Aristotelit, Ptolemeut dhe Plinit, grekët i referohen këtij populli si "Tamudaei", d.m.th. "Themud".30 Ky popull u zhduk plotësisht përpara dërgimit të profetit Muhamed, afërsisht rreth viteve 400-600 e.s.




Në Kuran, Adi dhe Themudi gjithmonë përmenden së bashku. Përveç kësaj, në shumë ajete, Themudit i kërkohet të nxjerrë mësime nga shkatërrimi i Adit. Kjo tregon se Themudi kishte njohuri të hollësishme për Adin.

Ne dërguam te populli i Themudit vëllain e tyre, Salihun. Ai u tha: "O populli im, adhuroni Allahun! Ju nuk keni të adhuruar tjetër të vërtetë përveç Tij…"
Mos harroni se Ai ju bëri trashëgues pas popullit të Adit, duke ju dhuruar vendbanime në tokë, ndërsa ju ndërtoni për vete në fusha ndërtesa madhështore dhe ngrini shtëpi duke gdhendur shkëmbinjtë në male. Kështu pra, përkujtoni mirësitë e dhuruara nga Allahu dhe mos bëni ligësi në tokë. (El-Araf: 73-74)
Siç kuptohet nga ajeti, ekziston një lidhje midis Adit dhe Themudit. Madje Adi mund të ketë qenë një pjesë e historisë dhe kulturës së Themudit. Salihu e këshilloi Themudin që të kujtonte shembullin e Adit dhe të nxirrte mësime prej tij.
Ndërsa vetë Adit iu tregua shembulli i popullit të Nuhut, i cili kishte jetuar para tyre. Ashtu siç pati Adi një rëndësi historike për Themudin, po ashtu edhe populli i Nuhut pati një rëndësi historike për popullin e Adit. Këta popuj kishin njohuri për njëri-tjetrin dhe ndoshta kishin të njëjtën prejardhje.
Ne kemi thënë se Kurani flet për ekzistencën e një lidhjeje midis Adit dhe Themudit. Themudit iu kërkua që të kujtonte shembullin e Adit dhe të merrte mësim nga shkatërrimi i tij, megjithëse vendet ku jetuan Adi dhe Themudi janë shumë larg nga njëra-tjetra. Nga kjo mund të mendohet se nuk ekziston ndonjë lidhje midis këtyre dy komuniteteve. Atëherë përse i kërkohet Themudit që të kujtojë Adin?
Përgjigja zbulohet pas një hetimi të shkurtër. Largësia gjeografike midis Adit dhe Themudit është mashtruese. Burimet historike zbulojnë se ekziston me të vërtetë një lidhje e fortë midis tyre. Themudi e njihte Adin, sepse këta dy popuj ka shumë të ngjarë të kenë pasur të njëjtën origjinë. "Britanica Micropaedia" shkruan për këta popuj nën titullin "Themud":
"Në Arabinë e lashtë disa fise ose grupe fisesh kanë qenë të njohura rreth shekullit IV p.e.s. deri në gjysmën e parë të shekullit VII e.s. Meqenëse Themudi ka mundësi ta ketë prejardhjen nga Arabia Jugore, duket se një grup shumë i madh prej tyre u shpërngul në veri në kohët e hershme, duke qëndruar në shpatet e Xhebel Ethleb (malit Ethleb). Punimet arkeologjike të kohëve të fundit kanë nxjerrë në dritë shkrime dhe piktura të shumta themudiane jo vetëm mbi Xhebel Ethleb, por në të gjithë Arabinë Qendrore."31




Shkrime të ngjashme me alfabetin smaitik (i quajtur themudian) janë gjetur si në Arabinë Jugore ashtu edhe në Arabinë Qendrore.32 Në fillim, shkrimet u identifikuan në një zonë në veri të Jemenit Qendror që njihet me emrin Themud, e cila kufizohet në veri nga Rub'al Khali, në jug nga Hadrameuti dhe në perëndim nga Sheb'ua.
Më parë, pamë se Adi jetonte në Arabinë Jugore. Është shumë domethënës fakti se disa mbetje të Themudit janë gjetur në zonën ku ka jetuar Adi, sidomos përreth zonës ku Hadramitët, pasardhësit e Adit, jetuan dhe ndërtuan kryeqytetin e tyre. Ky zbulim shpjegon lidhjen midis Adit dhe Themudit, e cila përmendet dhe shpjegohet në Kuran. Salihu u thotë njerëzve të tij se ata ishin trashëguesit e Adit:

Ne dërguam te populli i Themudit vëllain e tyre, Salihun. Ai u tha: "O populli im, adhuroni Allahun! Ju nuk keni të adhururar tjetër të vërtetë përveç Tij…
Mos harroni se Ai ju bëri trashëgues pas popullit të Adit, duke ju dhuruar vendbanime në tokë…" (El-Araf: 73-74)
Themudi e pagoi shtrenjtë mosbindjen ndaj të dërguarit të Allahut dhe u ndëshkua rëndë. Ndërtesat madhështore nuk mundën ta shpëtonin prej fundit të tmershëm. Fati i tij ishte i njëjtë me fatin e shumë popujve të tjerë, të cilët mohuan të vërtetën.

Faraoni që u mbyt


Ashtu siç e kishte zakon populli i faraonit dhe popujt e tjerë më parë, të cilët përgënjeshtruan argumentet e Zotit të tyre, ndaj dhe Ne i shkatërruam për shkak të krimeve (mëkateve) të tyre dhe e përmbytëm popullin e faraonit, sepse ata të gjithë ishin keqbërës. (El-Enfal: 54)
Qytetërimi i lashtë egjiptian, bashkë me shumë qytet-shtete të tjera të vendosura në Mesopotami në të njëjtën periudhë, njihet si një nga qytetërimet më të lashta në histori. Ai ishte një shtet i organizuar me rregullin shoqëror më të përparuar të kohës. Përdorimi i shkrimit që prej mijëvjeçarit të tretë p.e.s., shfrytëzimi i lumit Nil dhe mbrojtja nga rreziqet e jashtme duke shfrytëzuar vendosjen gjeografike të vendit kontribuan jashtëzakonisht shumë që egjiptianët të zhvillonin qytetërimin e tyre.
Por në këtë shoqëri të "qytetëruar" mbizotëronte "sundimi i faraonëve", një sistem pagan që është përmendur shumë herë në Kuran. Faraonët silleshin me mendjemadhësi dhe mohonin ekzistencën e Allahut, por as qytetërimi, as rendi politiko-shoqëror dhe as forca ushtarake nuk mundën t'i shpëtonin nga shkatërrimi i sigurtë.


Autoriteti i faraonit
Qytetërimi egjiptian bazohej mbi pjellorinë e luginës së lumit Nil. Egjiptianët u vendosën në luginën e Nilit për shkak të ujit të bollshëm të tij në mënyrë që të kishin mundësi të kultivonin bimët e tyre pa qenë nevoja të vareshin nga reshjet e shirave. Historiani Ernst H. Gombrich tregon në shkrimet e tij se Afrika është shumë e nxehtë dhe ka raste kur atje nuk bie shi fare për disa muaj rresht. Për këtë arsye, shumë sipërfaqe në këtë kontinent gjigand janë jashtëzakonisht të thata. Këto pjesë të kontinentit janë të mbuluara me shkretëtira pa fund. Të dy anët e lumit Nil janë gjithashtu të rrethuara nga shkretëtira dhe rrallë herë bie shi. Por në këtë vend shiu nuk nevojitet shumë, sepse Nili kalon mes për mes gjithë vendit.33
Ndaj, kush kontrollon Nilin është gjithashtu në gjendje të kontrollojë burimet më të mëdha të tregtisë dhe bujqësisë. Në këtë mënyrë faraonët vendosën dominimin e tyre në Egjipt.
Forma e ngushtë dhe vertikale e luginës së Nilit nuk i lejon njësitë e banimit të vendosura rreth lumit që të zgjerohen shumë, prandaj egjiptianët formuan një qytetërim të përbërë nga qytete dhe fshatra të vogla në vend të qyteteve të mëdha. Ky faktor gjithashtu përforcoi sundimin e faraonëve mbi popujt e tyre.
Mbreti Menes njihet si faraoni i parë egjiptian, i cili bashkoi Egjiptin e lashtë për herë të parë në histori në një shtet të vetëm, rreth mijëvjeçarit të tretë p.e.s. Në fakt, termi "faraon" në fillim i referohej pallatit ku jetonte mbreti egjiptian, por me kalimin e kohës ai u bë titull i vetë mbretërve egjiptianë. Kjo është arsyeja përse mbretërit që sunduan Egjiptin e vjetër nisën të quheshin faraonë.
Duke qenë zotërues, administratorë dhe sundimtarë të të gjithë shtetit dhe tokave të tij, këta faraonë u pranuan si mishërimi i zotit më të madh në fenë politeiste të Egjiptit të lashtë. Të gjitha pasuritë, përfitimet dhe prodhimet brenda kufijve të vendit administroheshin në emër të faraonit.
Absolutizmi në regjim i kishte siguruar faraonit një fuqi të tillë, saqë ai mund të kishte çdo gjë që dëshironte. Pikërisht gjatë vendosjes së dinastisë së parë, në kohën e Menesit, i cili u bë mbreti i parë i Egjiptit duke bashkuar Egjiptin e Sipërm dhe atë të Poshtëm, uji i lumit Nil nisi t'i jepej popullit nëpërmjet kanaleve. Përveç kësaj, i gjithë prodhimi i jepej mbretit, i cili më pas ia shpërndante popullit sipas nevojave. Nuk ishte e vështirë për mbretërit që kishin vendosur një sundim të tillë në zonë, t'i nënshtronin njerëzit. Mbreti i Egjiptit ose siç u quajt më vonë "faraoni", konsiderohej si një qenie e shenjtë që zotëronte fuqi shumë të mëdha dhe plotësonte të gjitha nevojat e popullit të tij, ndaj dhe u shndërrua në perëndi. Me kalimin e kohës, faraonët filluan të besonin se ishin me të vërtetë perëndi.
Disa nga fjalët e faraonit të përmendura në Kuran gjatë bisedës me Musain, vërtetojnë se ai e konsideronte veten perëndi. Faraoni u përpoq që ta frikësonte Musain duke thënë: "Nëse zgjedh një zot (të adhuruar) tjetër përveç meje, unë do të të burgos." (Esh-Shuara: 29). Ai gjithashtu iu drejtua njerëzve të tij e u tha, "O prijës! Unë nuk di të keni ndonjë zot (të adhuruar) tjetër veç meje." (El-Kasas: 38)


Besimet fetare
Sipas historianit Herodotus, egjiptianët e lashtë ishin njerëzit "më të devotshëm" në botë. Megjithatë, feja e tyre nuk ishte fe e vërtetë por një fe e gabuar politeiste. Ata nuk mund ta braktisnin fenë e tyre të gabuar për shkak të konservatorizmit dhe fanatizmit ekstrem.
Egjiptianët e lashtë ishin shumë të influencuar nga ambienti natyror ku jetonin. Pozita gjeografike e Egjiptit e mbronte vendin nga sulmet e jashtme në mënyrë perfekte. Egjipti ishte rrethuar nga shkretëtira, vende malore dhe dete nga të gjitha anët. Sulmet mund të bëheshin vetëm në dy drejtime të mundshme, të cilat egjiptianët e kishin shumë të lehtë t'i mbronin. Egjiptianët mbetën të izoluar nga bota e jashtme në sajë të këtyre faktorëve natyrorë. Por me kalimin e shekujve, ky izolim u transformua në një fanatizëm të errët. Kështu, egjiptianët përvetësuan një pikëpamje, e cila ishte kundër çdo gjëje të re dhe ishte jashtëzakonisht fanatike në lidhje me fenë. "Feja e stërgjyshërve" e përmendur shpesh në Kuran u bë vlera e tyre më e rëndësishme.
Kjo qe arsyeja pse faraoni dhe rrethi i tij i ngushtë i kthyen shpinën Musait dhe Harunit, kur ata u shpallën fenë e vërtetë.

Ata i thanë: "A mos vallë ke ardhur që të na largosh nga besimi që ndiqnin baballarët, me qëllim që t'ju mbesë juve madhështia në tokë? Ne nuk do t'ju besojmë në asnjë mënyrë!" (Junus: 78)





Feja e Egjiptit të lashtë ndahej në disa degë, ku më të rëndësishmet ishin feja zyrtare e shtetit, besimet e njerëzve dhe besimi në jetën pas vdekjes.
Sipas fesë zyrtare të shtetit, faraoni ishte një qenie hyjnore. Ai ishte një pasqyrim i zotave të njerëzve mbi tokë dhe qëllimi i tij ishte të mbante drejtësi dhe t'i mbronte ata.
Besimet e përhapura midis njerëzve ishin jashtëzakonisht të ndërlikuara. Elementet e atyre besimeve që binin ndesh me fenë zyrtare, shtypeshin nga sundimet e faraonëve. Kryesisht egjiptianët e thjeshtë besonin në shumë perëndi. Këto perëndi zakonisht paraqiteshin të pikturuara me koka kafshësh dhe trupa njerëzish. Ishte e mundur të hasje tradita të tjera lokale, të cilat ndryshonin nga një zonë në tjetrën.
Jeta pas vdekjes përbënte pjesën më të rëndësishme të besimit egjiptian. Ata besonin se shpirti vazhdonte të jetonte pas vdekjes së trupit. Sipas besimit të tyre, shpirtrat e të vdekurve silleshin nga një engjëll i veçante te Zoti, i cili ishte një gjykatës, si dhe te 42 gjyqtarë e dëshmitarë të tjerë. Në mes të zemrës vendosej një peshore me të cilën peshohej shpirti. Ata që kishin më shumë mirësi shkonin në një vend shumë të bukur dhe jetonin në lumturi, ndërsa ata që kishin shpirt të keq dërgoheshin në një vend ku torturoheshin përjetësisht nga një krijesë e çuditshme e quajtur "Ngrënësi i Vdekur".
Besimi i egjiptianëve në jetën pas vdekjes tregon qartë një paralelizëm me besimin monoteist dhe fenë e vërtetë. Ky besim në jetën pas vdekjes dëshmon se mesazhi i fesë së vërtetë kishte arritur në qytetërimin e lashtë egjiptian, por me kalimin e kohës feja e vërtetë u shtrembërua, ndaj dhe monoteizmi u kthye në politeizëm. Tashmë dihet se profetë të shumë, të cilët i thërrisnin njerëzit në adhurimin e Allahut, janë dërguar në Egjipt herë pas here, ashtu siç janë dërguar te të gjithë popujt e tjerë në periudha të ndryshme kohore. Një prej tyre ishte profeti Jusuf, jeta e të cilit tregohet në Kuran. Historia e Jusufit është gjithashtu shumë e rëndësishme, sepse ajo përfshin mbërritjen e Beni Israilëve (çifutëve) në Egjipt dhe vendosjen e tyre atje.
Nga ana tjetër, në burimet historike ka të dhëna për disa egjiptianë, të cilët kishin ftuar njerëzit në fe monoteiste edhe para se të dërgohej Musai. Një prej tyre ishte faraoni më interesant në historinë e Egjiptit, Amenhotepi IV.


Faraoni monoteist Amenhotepi IV
Faraonët egjiptianë zakonisht ishin njerëz mizorë, të dhunshëm, agresivë dhe të pamëshirshëm. Në përgjithësi ata adoptuan fenë politeiste të Egjiptit dhe hyjnizuan veten nëpërmjet saj.
Por në historinë e Egjiptit ekziston një faraon, i cili ka qenë shumë ndryshe nga të tjerët. Ky faraon mbrojti besimin në një Krijues të vetëm dhe u bë subjekt i një qëndrese të ashpër nga klerikët e Amonit, të cilët kishin përfitime nga feja politeiste, si dhe nga disa ushtarakë, të cilët i mbështesnin klerikët. Kështu, përfundimisht ai u vra. Ky faraon ishte Amenhotepi IV, i cili erdhi në pushtet në shekullin XIV p.e.s.
Kur Amenhotepi IV hipi në fron, në vitin 1375 p.e.s., ai hasi një konservatorizëm që kishte zgjastur për shekuj me radhë. Deri atëherë strukturat e shoqërisë dhe marrëdhëniet e popullit me pallatin mbretëror kishin vazhduar pa asnjë ndryshim. Shoqëria nuk linte asnjë shteg që ngjarjet e jashtme të depërtonin. Ky konservatorizëm ekstrem, i vënë re edhe nga udhëtarët antikë grekë, u shkaktua nga izolimi gjeografik i Egjiptit.
E imponuar nga faraonët, feja zyrtare kërkonte një besim të pakushtëzuar në çdo gjë të vjetër dhe tradicionale. Por Amenhotepi IV nuk adoptoi fenë zyrtare. Historiani Ernst Gombrich shkruan:
Ai (Amenhotepi IV) u shkëput prej shumë zakoneve të shenjtëruara. Ai nuk donte t'i nderonte zotat e shumtë me forma të çuditshme të popullit të tij. Për të ekzistonte vetëm një Zot, Atoni, të cilin e adhuronte dhe e përfytyronte në formën e diellit. Ai e quajti veten Akhenaton, sipas zotit të tij dhe e shpërnguli oborrin larg prej klerikëve që adhuronin zotat e tjerë, në një vend i cili tani quhet El-Amarna.34
Pas vdekjes së babait, Amenhotepi IV u bë objekt i një presioni të madh. Ky presion ndodhi për shkak se ai zhvilloi një fe të bazuar në monoteizëm, duke ndryshuar fenë tradicionale politeiste të Egjiptit dhe u përpoq të bënte ndryshime rrënjësore në të gjitha fushat. Por paria e Thebës nuk e lejoi atë të shpërndante mesazhin e kësaj feje. Amenhotepi IV dhe njerëzit e tij u larguan nga qyteti i Thebës dhe u vendosën në Tel- El-Amarna. Këtu ata themeluan një qytet të ri dhe modern të quajtur Akh-et-aton. Amenhotepi IV e ndryshoi emrin e tij, i cili do të thoshte "kënaqësia e Amonit" dhe u vetëquajt Akh-en-aton, emër i cili do të thotë "duke iu nënshtruar Atonit". Amon ishte emri i emblemës më të madhe në politeizmin egjiptian. Sipas Amenhotepit, Atoni ishte emri i "krijuesit të qiejve dhe tokës".
Të shqetësuar nga këto zhvillime, klerikët e Amonit vendosën t'ia rrëmbenin pushtetin Akhenatonit, duke përfituar edhe nga një krizë ekonomike në vend dhe si përfundim Akhenatoni u vra i helmuar nga komplotistët. Faraonët që pasuan u treguan të kujdesshëm që të mos i prishnin marrëdhëniet me klerikët.
Pas Akhenatonit në pushtet erdhën faraonët me fuqi ushtarake. Këta përsëri bënë të mundur që politeizmi i vjetër tradicional të përhapej, duke bërë përpjekje të mëdha për t'u rikthyer në të kaluarën. Afërsisht një shekull më vonë Ramsesi II, i cili njihet si faraoni me sundimin më të gjatë në historinë e Egjiptit, erdhi në pushtet. Sipas shumë historianëve, Ramsesi ishte faraoni, i cili torturoi Beni Israilët (çifutët) dhe luftoi kundër Musait.35

Ardhja e profetit Musa
Për shkak të fanatizmit të tepruar, egjiptianët e lashtë nuk donin ta braktisnin idhujtarinë e tyre. Disa profetë u dërguan për t'i paralajmëruar dhe për t'i thirrurr në fenë e drejtë, por faraonët dhe populli i tyre gjithmonë i kthyen shpinën të vërtetës. Më në fund, Allahu u dërgoi atyre profetin Musa, i cili u urdhërua që të ftonte banorët e Egjiptit në fenë e vërtetë dhe të shpëtonte Beni Israilët nga skllavëria, duke u treguar rrugën e drejtë. Në Kuran thuhet:

Ne të lexojmë ty disa nga lajmet e vërteta të Musait dhe faraonit për njerëzit që besojnë.
Faraoni e ngriti shumë lart veten në tokë dhe i ndau njerëzit në disa shtresa. Ai shtypte një prej këtyre shtresave (Beni Israilët) duke vrarë bijtë e tyre dhe duke lënë gjallë gratë. Me të vërtetë ai ishte shtypës e tiran. Ne deshëm t'u bëjmë mirësi të shtypurve në tokë, duke i bërë prijësa e trashëgues dhe duke u dhënë pushtet në tokë me qëllim që faraoni, Hamani dhe njerëzit e tyre të gjenin prej tyre çka i frikësoheshin. (EL-Kasas: 1-6)
Faraoni donte ta parandalonte shtimin e numrit të çifutëve, duke vrarë të gjitha foshnjat meshkuj. Kjo qe arsyeja përse me anë të frymëzimit nga Allahu, nëna e Musait e vendosi atë në një shportë dhe e lëshoi në lumë. Në këtë mënyrë, Musai i vogël arriti deri në pallatin e faraonit. Në Kuran, ajetet që flasin për këtë ngjarje janë si vijon:

Ne e frymëzuam nënën e Musait: "Vazhdo t'i japësh gji, por kur të frikësohesh për të, hidhe në lumë dhe mos ki frikë dhe as mos u pikëllo. Ne do ta kthejmë përsëri te ti dhe do ta bëjmë prej të dërguarve."
Pastaj atë e mori familja e faraonit që në fund të bëhej për ta armik dhe (shkak për) pikëllim. S'ka dyshim se faraoni, Hamani dhe ndjekësit e tyre ishin mëkatarë.Gruaja e faraonit tha: "(Ky fëmijë do të jetë) shpresë dhe gëzim për mua dhe për ty. Mos e vrisni! Mbase mund të na sjellë dobi ose mund ta bëjmë si djalin tonë." Por ata nuk mund ta parandjenin dot përfundimin e kësaj gjëje. (El-Kasas: 7-9)
Gruaja e faraonit pengoi vrasjen e Musait dhe e adoptoi atë. Kështu, Musai e kaloi fëmijërinë e tij në pallatin e faraonit. Me ndihmën e Allahut, nëna e tij e vërtetë u soll në pallat si mëndeshë për t'i dhënë gji Musait të vogël.
Një ditë, kur tashmë ishte rritur, Musai pa një prej çifutëve që po keqtrajtohej nga një egjiptian. Ai e goditi me grusht egjiptianin, i cili vdiq. Megjithëse jetonte në pallatin e faraonit dhe ishte adoptuar nga vetë mbretëresha, paria e qytetit vendosi që ta ndëshkonte me vdekje. Kur e mori vesh këtë lajm, Musai u largua nga Egjipti dhe shkoi në Medjen dhe ndenji atje për disa vjet. Më pas ai u largua nga Medjeni. Rrugës, Allahu foli me të drejtpërsëdrejti dhe e ngarkoi me misionin e profetësisë. Ai u urdhërua të kthehej te faraoni dhe t'i bënte të ditur mesazhin e fesë së Allahut.


Pallati i faraonit
Musai dhe vëllai i tij, Haruni, shkuan te faraoni për t'i njoftuar mesazhin e fesë së vërtetë. Ata i kërkuan që t'i jepte fund shtypjes dhe keqtrajtimit të Beni Israilëve dhe t'i linte të largoheshin nga Egjipti. Ishte e papranueshme për faraonin që Musai, të cilin ai e kishte mbajtur afër për vite me radhë dhe ndoshta do të ishte bërë trashëgimtari i fronit të tij, të qëndronte përballë tij dhe t'i fliste në atë mënyrë. Për këtë arsye, faraoni e akuzoi Musain se ishte mosmirënjohës:

Ai i tha: "A nuk të rritëm ne ty në mesin tonë që fëmijë dhe kalove shumë vite të jetës tënde me ne?
Pastaj bëre fajin që bëre (duke vrarë një njeri), pra, ti je mosmirënjohës." (Esh-Shuara: 18 - 19)








Faraoni u përpoq ta prekte Musain dhe të ndikonte në ndërgjegjen e tij. Ai i kujtoi Musait se ishte gruaja e tij ajo që e kishte rritur, ndaj dhe duhej t'i bindej urdhrave të tij. Përveç kësaj, Musai kish vrarë gabimisht një egjiptian. Të gjitha këto veprime ndëshkoheshin rëndë sipas egjiptianëve. Kjo atmosferë emocionale, që faraoni përpiqej të krijonte, bëhej gjithashtu për të influencuar parinë egjiptiane, në mënyrë që ata të mbështesnin faraonin.
Nga ana tjetër, mesazhi i fesë së vërtetë të shpallur nga Musai shkatërronte fuqinë e faraonit dhe e ulte atë në nivelin e njerëzve të zakonshëm. Që nga ai moment faraoni nuk do të ishte zot dhe do të detyrohej t'i bindej Musait. Përveç kësaj, në qoftë se do t'i linte të lirë Beni Israilët, ai do të humbiste një pjesë të pushtetit dhe kështu mund të rrezikohej pozita e tij.
Për të gjitha këto arsye, faraoni as që ia vuri veshin fjalëve të Musait. Ai përpiqej të tallej me të dhe përpiqej gjithashtu të ndërronte temë duke bërë pyetje pa kuptim. Në të njëjtën kohë, ai përpiqej t'i paraqiste Musain dhe Harunin si anarkistë dhe i akuzonte ata se kishin motive politike. Si përfundim, as faraoni, as paria e popullit, përveç magjistarëve, nuk iu bindën Musait. Ata nuk e ndoqën fenë e vërtetë që u erdhi atyre. Për këtë arsye, Allahu u dërgoi disa fatkeqësi të ndryshme.

Fatkeqësitë që i ndodhën faraonit dhe rrethit të tij të ngushtëFaraoni dhe rrethi i tij i ngushtë ishin kaq shumë të dhënë pas idhujtarisë, e cila ishte "feja e stërgjyshërve të tyre", saqë nuk menduan kurrë për t'u larguar prej saj. Madje as dy mrekullitë kryesore të Musait, dora e tij që shkëlqente dhe shkopi që u shndërrua në gjarpër, nuk mjaftuan për t'i larguar prej idhujtarisë. Jo vetëm kaq, por ata e shprehën hapur kundërshtimin e tyre dhe thanë: "Çfarëdo argumenti që ti mund të sjellësh për të na marrë mendjen me magjinë tënde, ne nuk do të të besojmë ty." (El-Araf: 132)
Për shkak të kësaj sjelljeje arrogante, Allahu u dërgoi një sërë fatkeqësish në mënyrë që t'i bënte ata të provonin vuajtjen në këtë botë, përpara vuajtjes së dënimit në botën e përjetshme.
E para ishte thatësira dhe rënia e ndjeshme e prodhimit të të korrurave. Në lidhje me këtë, në Kuran shkruhet:

Ne e sprovuam popullin e faraonit me vite thatësire dhe me zi drithërash e frutash, me qëllim që të zinin mend. (El-Araf: 130)




Sipër: Meqë faraonët e konsideronin veten si perëndi, ata u përpoqën të dukeshin superiorë ndaj njerëzve të tjerë.


Fotoja tjetër: Robër lufte të kapur nga egjiptianët, duke pritur ekzekutimin e dënimit me vdekje.


Egjiptianët e kishin bazuar sistemin e tyre bujqësor në lumin e Nilit, prandaj ata nuk influencoheshin nga ndryshimet e faktorëve të tjerë natyrorë. Por një fatkeqësi e papritur ra mbi ta për shkak të arrogancës dhe mohimit të tyre. Ka shumë mundësi që për arsye të ndryshme niveli i Nilit ra shumë dhe kanalet vaditëse që furnizoheshin nga lumi nuk kishin ujë të mjaftueshëm për sipërfaqet bujqësore. Nxehtësia shumë e madhe shkaktoi tharjen e të mbjellave. Kështu, fatkeqësia i erdhi faraonit dhe njerëzve të tij andej nga s'e prisnin, nga lumi Nil, mbi të cilin ata mbështeteshin tërësisht. Kjo thatësirë e frikësoi faraonin, i cili më parë e kishte zakon t'i drejtohej popullit të tij si më poshtë:

"… O populli im! A nuk është i imi sundimi i Egjiptit dhe i këtyre lumenjve që rrjedhin poshtë meje? A nuk e shikoni pra?" (Ez-Zuhruf: 51)
Megjithatë, në vend që të zinin mend, egjiptianët mendonin se të gjitha këto fatkeqësi ndodhnin për shkak të fatit ogurzi që u kishte sjellë Musai dhe Beni Israilët. Ata ishin plotësisht të bindur për këtë gjë, për shkak të besimeve të tyre supersticioze, ndaj pranuan që të vuanin prej mjerimit që kishte pllakosur. Mirëpo puna nuk mbaroi me aq. Ky ishte vetëm fillimi. Më pas, Allahu i goditi ata me një sërë fatkeqësish, të cilat përshkruhen në Kuran si më poshtë:

Kështu Ne dërguam mbi ta vërshimin, karkalecat, pleshtat, bretkosat dhe gjakun në vazhdimësi të shenjave të qarta, por përsëri ata mbetën mospërfillës dhe kryeneçë, sepse ishin njerëz mëkatarë. (El-Araf: 133)
Këto fatkeqësi me të cilat Allahu goditi faraonin dhe njerëzit e tij përshkruhen dhe në Dhiatën e Vjetër.

Dhe peshqit që ishin në lumë ngordhën; dhe lumi u qelb, kështu që Egjiptasit nuk mund të pinin më ujët e lumit. Kështu pati gjak në tërë vendin e Egjiptit. {Eksodi, 7: 21}
Dhe në qoftë se nuk pranon ta lësh të shkojë, ja unë do ta godas gjithë vendin tënd me kamzhikun e bretkosave.
Kështu lumi do të mbushet me bretkosa, dhe ato do të ngjiten dhe do të hyjnë në shtëpinë tënde, në dhomën ku fle ti, mbi shtratin tënd, në shtëpitë e shërbëtorëve të tu dhe midis popullit, në furrat e tua dhe në magjet e bukës. {8: 2-3}
Pastaj Zoti i tha Moisiut: "I thuaj Aaronit: "Zgjate bastunin tënd dhe rrih pluhurin e tokës, dhe ai do të bëhet mushkonja për tërë vendin e Egjiptit. {8: 16}
Dhe karkalecat u ngjitën në tërë vendin e Egjiptit dhe u ulën në tërë territorin e tij në numër të madh. Nuk kishte pasur kurrë një murtajë të tillë karkalecash më parë dhe nuk do të ndodhë ndonjë tjetër. {10: 14}









Fatkeqësi të tmerrshme po i ndodhnin faraonit dhe rrethit të tij të ngushtë. Meqë ata prisnin udhëzim prej zotave të tyre dhe kërkonin ndihmën e tyre, Allahu i ndëshkoi nëpërmjet vetë objekteve që ata adhuronin. Psh, lumi Nil dhe bretkosat ishin të shenjta për egjiptianët dhe hyjnizoheshin prej tyre.
Sipas komentuesve të Dhiatës së Vjetër "gjaku" i përmendur ndërmjet fatkeqësive që pllakosën në Egjipt ishte kthimi i lumit Nil në gjak. Kjo u shpjegua si një metaforë për kthimin në të kuq të fortë të lumit Nil. Sipas disa komentusve të tjerë, ajo që i dha lumit këtë ngjyrë ishte një lloj bakterie. Po të marrim për bazë këtë koment, mund të thuhet se bakteria e kishte mbuluar lumin aq shumë, sa e kishte kthyer në ngjyrë të kuqe, ndaj dhe përdorimi i këtij uji do të shkaktonte infektimin e çdo gjallese që përdorte atë.
Shpjegimet e kohëve të fundit lidhur me gjetjen e shkakut të ngjyrosjes në të kuqe të ujit kanë favorizuar faktin që protozoarët, zooplanktonet, lulet algale të ujërave të kripura dhe të ëmbla (fitoplanktonet) dhe dinoflagelatet mund të jenë shkaktarët e kësaj ngjyrosjeje. Të gjitha këto deoksigjenojnë ujin dhe prodhojnë shumë helme të dëmshme, si për peshqit ashtu edhe për bretkosat.
Duke cituar përshkrimin e Eksodit në Bibël, Patricia A. Tester, punonjëse e Shërbimit Kombëtar të Peshkimit Detar, vëren në shkrimin e saj në Analet e Akademisë së Shkencave të New York-ut, se ndërsa më pak se 50 prej afërsisht 5000 llojeve të fitoplanktoneve të njohura janë toksike, ato të cilat përmbajnë helme mund të jenë të dëmshme për jetën ujore. Në të njëjtin botim, Ewen C. D. Tod i "Health Canada", duke iu referuar të dhënave historike dhe parahistorike, citon afro dy duzina me shembuj të fitoplanktoneve të veçanta që kanë shkaktuar probleme të ndryshme në të gjithë botën. W. W. Carmichael dhe I. R. Falconer kanë hartuar një listë të sëmundjeve që kanë lidhje me algat blu-jeshile të ujit të ëmbël. Ekologjisti ujor Joan M. Burkholder i Universitetit të Karolinës së Veriut ka thënë se një dinoflagelat (Pfisteria Piscimorte), i gjetur në ujërat e grykëderdhjeve të lumenjve, është e aftë t'i vrasë peshqit siç mund të kuptohet dhe nga emri i species.36
Në kohën e faraonit ka mundësi të ketë ndodhur një skenar i tillë. Kur Nili u infektua, peshqit ngordhën dhe egjiptianët u privuan nga një burim ushqimi i të rëndësishëm. Me zhdukjen e gjahtarëve të tyre, bretkosat si fillim mund të shtoheshin lirisht dhe kështu të mbipopullonin lumin, pastaj, duke iu larguar ujit të ndotur, ngordhën në tokë dhe u dekompozuan në sipërfaqen e saj bashkë me peshqit. Kështu Nili dhe tokat afër tij u ndotën dhe uji u bë i rrezikshëm për t'u pirë ose për t'u larë. Përveç kësaj zhdukja e bretkosave bëri të mundur që insektet të tilla si karkalecat të riprodhoheshin jashtë mase. Ky është një skenar i mundshëm, megjithatë vetëm Allahu e di më së miri të vërtetën.
Si përfundim, edhe pas fatkeqësive të njëpasnjëshme që ndodhën dhe pasojave që ato lanë, as faraoni as njerëzit e tij nuk i besuan Musait, por vazhduan rrugën e mendjemadhësisë.
Faraoni dhe rrethi i tij i ngushtë ishin kaq mendjelehtë, saqë mendonin se mund ta mashtronin Musain. Kur ndëshkimi i tmerrshëm ra mbi ta, ata i kërkuan Musait t'i lutej Allahut që t'i shpëtonte:

Kur u erdhi ndëshkimi, ata thanë: "O Musa! Lutju Zotit tënd për ne për hir të premtimit që të ka dhënë ty. Nëse e largon ndëshkimin prej nesh, ne do të të besojmë dhe do t'i lëmë Beni Israilët të vijnë me ty."
Por kur Ne e larguam ndëshkimin prej tyre deri në një afat të përcaktuar që duhet ta mbërrinin, ata nuk e mbajtën fjalën e dhënë. (El-Araf: 134-135)


Emigrimi nga Egjipti
Musai, duke ndjekur shpalljen e Allahut, e këshilloi sa mundi faraonin dhe rrethin e tij të ngushtë. Si përgjigje, ata u rebeluan dhe e akuzuan Musain se ishte gënjeshtar dhe i kishin bërë magji. Për këtë arsye, Allahu përgatiti një fund poshtërues për ta.

Ne e frymëzuam Musain duke i thënë: "Largohu natën bashkë më robërit e Mi, por ju do të ndiqeni."
Faraoni dërgoi lajmëtarë në të gjitha qytetet për të mbledhur njerëz (dhe thoshte): "Ata nuk janë veçse një grup i vogël dhe kanë bërë diçka që na ka zemëruar me të vërtetë. Ndaj dhe ne të gjithë duhet të jemi të kujdesshëm."
Në këtë mënyrë Ne i nxorëm nga kopshtet dhe burimet, nga thesaret dhe vendet e bukura dhe ua lamë trashëgim (pasuritë e tyre) Beni Israilëvë.
Ata i ndoqën Beni Israilët në kohën e lindjes së diellit.
Kur dy grupet panë njëra-tjetrën, njerëzit e Musait thanë: "Tani do të na kapin." (Esh-Shuara: 52-61)
Në rrethana të tilla, kur Beni Israilët menduan se ranë në kurth dhe njerëzit e faraonit menduan se ishin gati t'i zinin, Musai u tha njerëzve të tij, "Jo, kurrë! Zoti im është me mua. Sigurisht që Ai do të më udhëzojë." (Esh-Shuara: 62)
Në atë moment, Allahu e shpëtoi Musain dhe Beni Israilët duke e ndarë detin. Kur ata kaluan, faraoni dhe njerëzit e tij u munduan t'i arrinin por uji u kthye përsëri në vendin e mëparshëm, duke shënuar fundin e tyre të premtuar.

Ne e frymëzuam Musain: "Bjeri detit me shkopin tënd." Deti u hap dhe të dy anët (e ujit) u bënë si masa mali të palëvizshme.
Pastaj Ne i sollëm atje njerëzit e faraonit dhe e shpëtuam Musain bashkë me ata që ishin me të. Ndërsa të tjerët i përmbytëm në ujë.
S'ka dyshim se kjo ngjarje është argument i qartë, megjithatë shumica e tyre nuk janë besimtarë.
Me të vërtetë Zoti yt është i Plotfuqishëm dhe Mëshirëplotë. (Esh-Shuara: 63-68)

Në takimin e parë të Musait me faraonin, Allahu e shndërroi shkopin e Musait në gjarpër, i cili gëlltiti magjitë e magjistarëve të faraonit. Edhe detin, Musai e ndau me të njëjtin shkop. Kjo ishte një nga mrekullitë më të mëdha të profetit Musa.


Ku ndodhi ngjarja?
Nuk ka ndonjë mendim të përbashkët se ku ndodhet vendi ku Musai ndau detin. Meqë në Kuran nuk është dhënë asnjë hollësi mbi këtë temë, ne nuk mund të jemi të sigurtë për korrektësinë e ndonjë prej mendimeve lidhur me këtë subjekt. Disa burime i paraqesin brigjet mesdhetare të Egjiptit si vendin ku u nda deti. Në enciklopedinë hebraike thuhet:
"Sot shumica dërrmuese e opinioneve e identifikojnë Detin e Kuq të Eksodit me një prej lagunave në brigjet e Mesdheut."37
Douin Ben Gurion ka thënë se ngjarja mund të ketë ndodhur gjatë mbretërimit të Ramsesit II, ndoshta pas humbjes së Kadeshit. Në librin e Eksodit në Dhiatën e Vjetër, thuhet se ngjarja ka ndodhur në Migdol dhe Baal-Zefon, të cilat ndodhen në veri të deltës së Nilit. Ky mendim bazohet në Dhiatën e Vjetër.38
Në përkthimet e librit të Eksodit thuhet se faraoni dhe njerëzit e tij u mbytën në Detin e Kuq. Por sipas atyre që mbështesin mendimin e parë, fjala e përkthyer "Deti i Kuq" është në fakt "Deti i Kallamave". Deti i Kallamave aktualisht përdoret për t'iu referuar bregut mesdhetar të Egjiptit. Në Dhiatën e Vjetër, ndërsa përmendet drejtimi i ndjekur nga Musai dhe nga ata që e ndiqnin atë, përmenden fjalët Migdol dhe Baal-Zefon, vende që gjenden në veri të deltës së Nilit, në bregun e Egjiptit. Kështu Deti i Kallamave i hap shteg mundësisë që ngjarja të ketë ndodhur në brigjet mesdhetare të Egjiptit sepse në këtë zonë, në përputhje me kuptimin e emrit, kallamat rriten në sajë të materialeve të depozituara nga lumi.

Mbytja e faraonit dhe e njerëzve të tij në det
Kurani na jep informacion rreth aspekteve më të rëndësishme të ngjarjes, pra, të ndarjes së Detit të Kuq. Sipas tregimit në Kuran, Musai u largua nga Egjipti së bashku me hebrenjtë që iu bindën atij. Faraoni nuk mund ta pranonte nisjen e tyre pa lejen e tij, ndaj dhe i ndoqi bashkë me ushtarët e tij. (Junus: 90)
Kur Musai dhe Beni Israilët iu afruan bregut, faraoni dhe ushtarët e tij i arritën. Disa nga Beni Israilët që e panë këtë skenë filluan t'i ankoheshin Musait. Sipas Dhiatës së Vjetër ata i thanë Musait: "Përse na nxore prej vendlindjes sonë? Atje ne ishim skllevër por mund të jetonim, ndërsa tani do të vdesim". Kjo dobësi përshkruhet edhe në Kuran në ajetin vijues:

Kur dy grupet panë njëra-tjetrën, njerëzit e Musait thanë: "Tani do të na kapin." (Esh-Shuara: 61)
Në të vërtetë, kjo nuk ishte as hera e parë dhe as e fundit që Beni Israilët mbajtën një qëndrim të tillë mosbesues. Edhe më parë populli iu ankua Musait, duke i thënë:

"… Ne kemi vuajtur shumë, si para se të vije ti, ashtu dhe tani që ke ardhur në mesin tonë." Ai u tha: "Mbase kjo ndodh sepse Zoti juaj dëshiron ta shkatërrojë armikun tuaj dhe t'ju bëjë juve trashëgues në tokë, pastaj t'ju shohë si do të veproni." (El-Araf: 129)
Ndryshe nga dobësia e theksuar e njerëzve të tij, Musai ishte i palëkundur në besimin e tij tek Allahu. Që në fillim të përpjekjeve të tij, Allahu i shpalli se ndihma dhe mbështetja e Tij do të jenë gjithmonë pranë tij:

"… Mos u frikësoni, padyshim që Unë jam me ju të dy duke dëgjuar e shikuar çdo gjë." (Ta Ha: 46)
Në fillim, kur Musai u përball me magjistarët e faraonit ndjeu një llojë frike (Ta Ha: 67). Më pas Allahu i shpalli se nuk kishte pse të frikësohej sepse ai do të dilte fitimtar (Ta Ha: 68). Besimi i Musait ishte i palëkundur edhe kur gjendej në vështirësi. Prandaj, kur njerëzit e tij u frikësuan se do të kapeshin nga faraoni, ai u tha: "… Zoti im është me mua. Sigurisht që Ai do të më udhëzojë." (Esh-Shuara: 62)
Allahu i shpalli Musait që të godiste detin me shkopin e tij. Me të bërë këtë "Deti u hap dhe të dy anët (e ujit) u bënë si masa mali të palëvizshme" (Esh-Shuara: 63). Në fakt, në çastin kur do të ketë parë një mrekulli të tillë, faraoni duhet ta ketë kuptuar se po ndodhte diçka e jashtëzakonshme dhe se po shihte ndërhyrjen hyjnore. Deti u hap për njerëzit, të cilët faraoni donte t'i vriste. A nuk mjaftonte kjo?! Megjithëse ai nuk ishte i sigurtë se deti nuk do të mbyllej përsëri pasi të kalonin Beni Israilët, ai dhe ushtria e tij i ndoqën në det. Ka të ngjarë që faraoni dhe ushtarët e tij për shkak të tërbimit dhe mizorisë ta kenë humbur aftësinë e tyre për të arsyetuar dhe kështu nuk kanë qenë në gjendje të kuptojnë mrekullinë e asaj situate.
Kurani i përshkruan momentet e fundit të faraonit si vijon:

Kështu Ne i kaluam Beni Israilët përmes detit, ndërsa faraoni me ushtrinë e tij i ndoqi pas me armiqësi, derisa kur e mbuloi dallga mbytëse, ai tha: "Unë besoj se nuk ka të adhuruar të vërtetë tjetër përveç Atij që besojnë Beni Israilët dhe unë jam prej besimtarëve." (Junus: 90)
Këtu është e mundur të shihet një tjetër mrekulli e Musait. Le t'i sjellim ndërmend ajetet që vijojnë:

Ndërsa Musai tha: "Zoti ynë! Ti vërtet i ke dhënë faraonit dhe prijësve të tij madhështi e pasuri në jetën e kësaj bote. Zoti ynë, që të largojnë dhe humbin njerëzit nga udha jote. Zoti ynë! Shkatërrojua pasurinë dhe ngurtësoi zemrat e tyre, që të mos besojnë derisa të shohin dënimin e dhimbshëm."
Allahu tha: "Lutja e juve të dyve është pranuar, ndaj përmbajuni udhës së drejtë dhe mos ndiqni rrugën e atyre që nuk dinë (të vërtetën)." (Junus: 88-89)





Nga ky ajet kuptohet qartë se Musai u informua në përgjigjen e lutjes së tij se faraoni do ta besonte Allahun në momentin kur do ta shihte me sytë e vet ndëshkimin e dhimbshëm. Me të vërtetë, faraoni pranoi se e besonte Allahun, atëherë kur uji nisi ta mbulonte, por dukej sheshit që sinqeriteti i tij ishte i rremë.





Ka shumë mundësi që faraoni të ketë thënë kështu për të shpëtuar nga vdekja. Sigurisht që pranimi i besimit nga faraoni në momentin e fundit dhe kërkimi i faljes nga ana e tij nuk u pranua nga Allahu. Faraoni dhe ushtria e tij nuk mundën të shpëtonin nga vdekja e sigurtë.

Tani po beson ndërsa më parë nuk pranoje të besoje dhe ishe prej keqbërësve?!
Sot Ne po nxjerrim trupin tënd (të vdekur nga deti) që të bëhesh mësim për ata që do të vijnë pas teje! Vërtet që shumë njerëz janë mospërfillës ndaj shenjave dhe argumenteve Tona. (Junus: 91 - 92)
Siç u pa, jo vetëm faraoni, por edhe njerëzit e tij morën pjesën e tyre të dënimit. Kjo sepse ata ishin mizorë (Junus: 90), kundërshtarë (El-Kasas: , njerëz keqbërës (El-Kasas: 40) dhe menduan se nuk do të kthehen tek Allahu, ndaj dhe Ai i dënoi ata duke i mbytur në det.
Allahu përshkruan në Kuran çfarë ndodhi pas vdekjes së faraonit.

Ne i ndihmuam njerëzit e shtypur të trashëgojnë tokat e bekuara nga Ne në lindje dhe në perëndim. Premtimi i Zotit tënd për Beni Israilët u plotësua për shkak të durimit që treguan. Ne i shkatërruam krejtësisht të gjitha ndërtimet madhështore që kishte ngritur faraoni dhe populli i tij. (El-Araf: 137)

Populli i Sebeit dhe përmbytja e Arimit


Vendbanimi i Sebeit ishte një argument i qartë për banorët e tij. Dy kopshte në të djathtë dhe në të majtë. "Hani nga begatia e Zotit tuaj dhe falenderoni (për) këtë vend të mirë dhe (për) një Zot falës të madh. Por ata u larguan (nga bindja ndaj Allahut), kështu që Ne çuam kundër tyre sejlul-arim (përmbytjen nga diga e ujit) dhe i shndërruam të dy kopshtet e tyre në toka që prodhonin fryte të këqija e të hidhura, drunj të thatë dhe pak bar të egër. (Sebe'ë: 15 - 16)
Populli i Sebeit është një nga katër qytetërimet më të mëdha që populluan Arabinë Jugore. Ky popull vlerësohet se është formuar aty midis viteve 1000-750 p.e.s. dhe është shkatërruar rreth viteve 550 e.s. nga sulmet që zgjatën për dy shekuj me radhë, të persianëve dhe arabëve.
Koha e formimit të qytetërimit të Sebeit është objekt i shumë diskutimeve. Populli i Sebeit nisi t'i regjistronte dokumentacionet qeveritare rreth vitit 600 p.e.s. Kjo është arsyeja përse nuk ka dokumente të tyre përpara kësaj date.Burimet më të vjetra, të cilat i referohen popullit të Sebeit, janë kronikat vjetore të luftës që nga koha e mbretit asirian Sargon II (722 - 705 p.e.s.). Në shënimet që Sargoni shënonte për ata që i paguanin taksa atij, përmendet edhe mbreti i Sebeit, It'amara. Këto shënime janë burimi më i vjetër i shkruar që jep informacion për qytetërimin e Sebeit. Megjithatë nuk do të ishte e drejtë të arrish në përfundimin se kultura e këtij populli u formua rreth viteve 700 p.e.s., duke u mbështetur vetëm mbi këtë burim, sepse ka shumë mundësi që Sebei të ketë ekzistuar shumë kohë më parë se të regjistrohej dokumentacioni me anë të shkrimit. Kjo do të thotë se historia e Sebeit mund të jetë shumë e hershme. Në mbishkrimet e Arad-Nanmar, një prej mbretërve të fundit të shtetit të Urit, është përdorur fjala Sabum, e cila mendohet se do të thotë "vendi i Sebeit".39 Në qoftë se kjo fjalë ka me të vërtetë këtë kuptim, atëherë historia e Sebeit ka nisur që në vitet 2500 p.e.s.




Të dhënat historike që flasin për Sebein zakonisht tregojnë se kultura e tij, ashtu si ajo e fenikasve, ishte e përqëndruar kryesisht në veprimtarinë tregtare. Këta njerëz zotëronin dhe administronin disa nga udhët tregtare që kalonin përmes Arabisë Veriore. Tregtarët sebeinë që transportonin mallrat e tyre në Mesdhe dhe në Gaza, duke kaluar përmes Arabisë Veriore, duhet t'i merrnin leje për kalim Sargonit II, sundimtarit të zonës ose t'i paguanin atij një taksë të caktuar. Kur sebeinët filluan t'i paguanin taksa mbretërisë asiriane, emri i tyre filloi të regjistrohej në shënimet e këtij shteti.
Sebeinët njihen në histori si një popull i qytetëruar. Në mbishkrimet e sundimtarëve të Sebeit janë përdorur shpesh fjalët "rindërtoj", "dedikoj" dhe "ndërtoj". Diga e Maribit, e cila është një nga monumentet më të rëndësishme të këtij populli, është një tregues i rëndësishëm i nivelit teknologjik që ky popull kishte arritur. Megjithatë, kjo nuk do të thotë se fuqia ushtarake e Sebeit ishte e dobët, përkundrazi ushtria sebeine ishte një nga faktorët më të rëndësishëm që kontribuoi në mbijetesën e kulturës së këtij shteti për një periudhë të tillë kaq të gjatë.
Shteti sebein zotëronte një nga ushtritë më të forta në rajon. Në sajë të kësaj ushtrie, shteti ishte i aftë të ushtronte një politikë ekspansioniste. Sebeinët kishin pushtuar tokat e shtetit të vjetër Kataban dhe zotëronin shumë toka në Afrikë. Gjatë vitit 24 p.e.s., gjatë një ekspedite në Magrib, ushtria sebeine shpartalloi krejtësisht ushtrinë e Marcus Aurelius Gallus, guvernatorit romak të Egjiptit. Sebei mund të portretizohet si një shtet që ndiqte një politikë të moderuar, megjithatë nuk hezitonte të përdorte forcën kur ishte e nevojshme. Me kulturën e avancuar dhe ushtrinë e tij, shteti sebein ishte një nga superfuqitë e zonës në atë kohë.
Kjo ushtri jashtëzakonisht e fortë e shtetit sebein përshkruhet edhe në Kuran. Një shprehje e parisë sebeine e treguar në Kuran tregon besimin e madh që ata kishin në ushtrinë e tyre. Paria e popullit, duke iu drejtuar mbretëreshës, tha:

Ne kemi fuqi të madhe dhe mundësi të mëdha për luftë, por ty të takon urdhri. Kështu pra, mendo mirë se çfarë do të urdhërosh. (En-Neml: 33)
Kryeqyteti i Sebeit ishte Maribi, i cili ishte shumë i pasur falë pozitës së favorshme gjeografike. Kryeqyteti ishte shumë afër lumit Adana. Pika ku lumi arrinte malin Belak ishte shumë e përshtatshme për ndërtimin e një dige. Duke e shfrytëzuar këtë faktor, sebeinët ndërtuan një digë në këtë vend me qëllim që të ujisnin tokat e tyre. Ata arritën një nivel shumë të lartë mirëqenieje. Kryeqyteti Marib ishte një nga qytetet më të zhvilluara të kohës. Shkrimtari grek Plini, që e kishte vizituar atë zonë, e cila i kishte bërë shumë përshtypje, tregon se zona ishte shumë e gjelbëruar.40
Lartësia e digës në Marib ishte 16 m, gjerësia e saj ishte 60 m, ndërsa gjatësia 620 m. Sipas llogaritjeve, sipërfaqja totale që mund të vaditej nga diga ishte 9600 ha, prej të cilave 5300 ha i përkisnin ultësirës jugore, ndërsa pjesa e mbetur i përkiste ultësirës veriore. Këto dy ultësira përmenden në shkrimet sebeine si "Maribi dhe dy ultësirat".41 Shprehja "dy kopshte në të djathtë dhe në të majtë" në Kuran u referohet kopshteve mbresëlënëse dhe vreshtave në këto dy lugina. Në sajë të kësaj dige dhe sistemeve ujitëse, zona u bë e njohur si zona më pjellore e Jemenit. Francezi J. Holevy dhe austriaku Glaser vërtetuan nga dokumentet e shkruara se diga e Maribit ekzistonte që në kohët e lashta. Në këto dokumente të shkruara në dialektin Himer thuhet se kjo digë e bëri territorin shumë pjellor.
Diga u riparua disa herë gjatë shekujve V - VI e.s., megjithatë këto riparime nuk mundën ta parandalonin shkatërrimin e saj në vitin 542 e.s. Shkatërrimi i digës solli vërshimin e Arimit, të përmendur në Kuran, i cili shkaktoi dëme të mëdha. Vreshtat, kopshtet dhe fushat e kultivuara për qindra vjet u shkatërruan krejtësisht. Pas kësaj fatkeqësie populli sebein ra në një periudhë agonie, e cila shënoi dhe fundin e sundimit të tyre.

Përmbytja e Arimit
Kur ekzaminojmë Kuranin në aspektin e të dhënave historike, vëmë re një saktësi tepër të madhe. Zbulimet arkeologjike dhe të dhënat historike pajtohen mjaft mirë me atë që tregohet në Kuran. Siç përmendet në ajetet kuranore, këta njerëz të cilët nuk ua vinin veshin këshillave të profetit të tyre dhe refuzonin besimin e Allahut u ndëshkuan në fund me një shkatërrim të tmerrshëm. Ky shkatërrim përshkruhet në Kuran si më poshtë:





Vendbanimi i Sebeit ishte një provë e qartë për banorët e tij: dy kopshte në të djathtë dhe në të majtë. "Hani nga begatia e Zotit tuaj dhe falenderoni (për) këtë vend të mirë dhe (për) një Zot falës të madh.
Por ata u larguan (nga bindja ndaj Allahut), kështu që Ne çuam kundër tyre sejlul-arim (përmbytjen nga diga e ujit) dhe i kthyem të dy kopshtet e tyre në toka që prodhonin fryte të këqija e të hidhura, drunj të thatë dhe pak bar të egër.
Kështu i ndëshkuam ata, sepse ishin jobesimtarë dhe mosmirënjohës. Kështu i shpërblejmë gjithmonë mosmirënjohësit. (Sebe'ë: 15 - 17)
Siç theksohet në ajetet e mësipërme, populli i Sebeit jetoi në një zonë të njohur për pamjen e saj të mahnitshme, për vreshtat e mëdha dhe për kopshtet plot hijeshi. I vendosur në rrugët tregtare, Sebei kishte standart shumë të lartë jetese dhe ishte një nga qytetet më të preferuara të kohës.
Në një vend të tillë ku niveli i jetesës dhe kushtet ishin kaq pozitive, ajo që duhet të kishte bërë populli sebein ishte të falenderonte Allahun për të mirat dhe begatitë që i kishte dhënë. Por ata nuk vepruan kështu. Ata pretenduan se ai vend u përkiste atyre dhe se ishin ata të cilët i bënë të mundura gjithë ato kushte të mrekullueshme. Ata preferuan të silleshin me mendjemadhësi në vend që të ishin të nënshtruar dhe mirënjohës ndaj Allahut. Për këtë shkak ata humbën gjithçka. Siç tregohet në ajet, përmbytja e Arimit shkatërroi gjithçka që ata kishin.
Në Kuran, ndëshkimi i popullit të Sebeit njihet me emrin "sejlul-arim" që do të thotë "përmbytja e Arimit". Kjo shprehje e përdorur në Kuran na tregon gjithashtu mënyrën se si ndodhi shkatërrimi. Fjala "Arim" do të thotë digë ose pengesë. Shprehja "sejlul-arim" përshkruan një përmbytje që ndodhi me shembjen e kësaj dige. Duke u bazuar në termat e përdorura në Kuran për përmbytjen e Arimit, komentuesit e Kuranit kanë përcaktuar vendin dhe kohën e përmbytjes. Meududi shkruan në komentin e tij:

Siç përmendet edhe në shprehjen "sejlul-arim", fjala "Arim" rrjedh nga fjala "arimen" e përdorur në dialektin arabiko-jugor, e cila do të thotë "digë, pengesë". Në gërmadhat e zbuluara nga gërmimet e bëra në Jemen u pa se kjo fjalë është përdorur shpesh me këtë kuptim. Psh, në mbishkrimet e shkruara me urdhër të sunduesit etiopian të Jemenit, Ebrehesë, pas restaurimit të murit të madh të Maribit në 542 dhe 543 p.e.s., kjo fjalë është përdorur herë pas here me kuptimin digë. Pra, shprehja "sejlul-arim" do të thotë "përmbytje, e cila ndodhi pas shkatërrimit të një dige".

"Dy kopshtet e tyre u shndërruan në dy kopshte që prodhonin fruta të këqija e të hidhura." (Sebe'ë: 16)
Kjo sepse pas shembjes së digës i gjithë vendi u përmbyt. Kanalet që u hapën nga sebeinët bashkë me murin që u ndërtua, duke ngritur barrierra midis maleve, u shkatërruan, ndërsa sistemi vaditës pushoi së ekzistuari. Si rezultat, territori, i cili ishte më parë tokë e begatë u kthye në xhungël. Nuk mbeti asnjë frut përveç disa pemëve të vogla që prodhonin fruta të ngjashme me qershitë.42
Arkeologu i krishterë Werner Keller, autori i librit "Libri i Shenjtë kishte të drejtë", ka pranuar se përmbytja e Arimit ka ndodhur sipas përshkrimit të Kuranit. Ai ka shkruar gjithashtu se ekzistenca e një dige të tillë dhe shkatërrimi i tërë vendit nga shembja e saj vërteton saktësinë e informacionit të dhënë në Kuran për popullin e "dy kopshteve".43
Pas përmbytjes së Arimit, zona nisi të kthehej në shkretëtirë dhe me zhdukjen e tokave bujqësore, sebeinët humbën burimin e tyre më të madh të fitimit. Njerëzit, të cilët nuk i kishin kushtuar vëmendje thirrjes së Allahut për të qenë mirënjohës ndaj Tij, u ndëshkuan me këtë fatkeqësi. Pas shkatërrimit të madh të shkaktuar nga vërshimi, populli filloi të shpërbëhej; sebeinët nisën t'i braktisnin shtëpitë e tyre dhe të emigronin në Arabinë Veriore, Mekë dhe Siri.44




Qyteti i Maribit, i cili dikur ishte vendbanimi i sebeinëve, tani është vetëm një gërmadhë e shkretuar. Pa dyshim, ai është një paralajmërim për të gjithë ata që përsërisin gabimin e sebeinëve, të cilët nuk kanë qenë të vetmit që janë ndëshkuar nga Allahu për të njëjtin shkak. Në suren El-Kehf tregohet historia e dy njerëzve, njëri prej të cilëve zotëronte dy kopshte të mëdha, megjithatë ai bëri të njëjtin gabim si sebeinët dhe i ktheu shpinën Allahut, duke menduar se çdo gjë e kishte arritur me mundin dhe forcën e vet:

Tregoju atyre shembullin e dy njerëzve, njërit prej të cilëve Ne i patëm dhënë dy kopshte me vreshta dhe ia patëm rrethuar me hurma arabe, ndërsa ndërmjet tyre patëm vendosur fusha të gjelbëruara.
Të dy kopshtet jepnin prodhime të bollshme pa asnjë humbje, ndërsa midis tyre Ne bëmë të rrjedhë një lumë.
Kështu, ai pati prodhime të bollshme e i tha shokut të tij, duke u mburrur: "Unë kam më shumë se ti pasuri dhe jam më i fortë e më i nderuar ndër njerëz."
Pastaj hyri në kopshtin e tij, ndërkohë që (me mosbesimin e tij) po i bënte dëm vetvetes dhe tha: "Nuk ma merr mendja që e gjithë kjo do të zhduket ndonjëherë.
Nuk besoj se Dita e Kijametit do të vijë ndonjëherë, por edhe nëse do të kthehem përsëri te Zoti im (ditën e gjykimit), sigurisht që do të gjej më tepër begati se kjo që kam tani."
Shoku i tij i tha duke e këshilluar: "Si po e mohon Atë që të krijoi nga dheu, pastaj nga një pikë uji, pastaj të bëri njeri të plotë?!
Sa për mua, unë besoj se Ai është Allahu, Zoti im dhe unë nuk i bëj shok Zotit tim në adhurim.
Do të ishte më mirë për ty të thoje kur hyre në kopshtin tënd: "Mashall-llah, ç'dëshiron Allahu bëhet". Nëse tani më sheh mua me më pak pasuri e fëmijë, mundet që Zoti im të më japë më tepër mirësi se kopshti yt dhe të dërgojë mbi të një rrufe nga qielli, pastaj të shndërrohet në tokë djerrë e të zhveshur.
Apo të shterojë ujin e tij dhe ti nuk do të kesh mundësi ta gjesh përsëri."
Kështu, kopshtet e tij u shkatërruan dhe ai mbeti duke rrahur shuplakat me keqardhje për çfarë kishte shpenzuar në to, ndërkohë që ajo (pasuri) u shkatërrua e gjitha që nga rrënjët. Ai vetëm mundi të thoshte: "Ah, sikur të mos i kisha bërë shok Zotit tim!"
Ai nuk gjeti asnjë grup njerëzish që t'i vinin në ndihmë kundër Allahut dhe as nuk ishte në gjendje të mbronte e të shpëtonte veten.
Atje (ditën e llogarisë) mbrojtja dhe sundimi i takojnë vetëm Allahut, Zotit të vërtetë. Ai është shpërblyesi më i mirë dhe vetëm tek Ai është përfundimi i mirë. (El-Kehf: 32 - 44)



Kurani na tregon se mbretëresha e Sebeit dhe njerëzit e saj "adhuronin diellin në vend të Allahut", para se ajo të ndiqte Sulejmanin. Informacionet e marra nga mbishkrimet e lashta e vërtetojnë këtë fakt dhe tregojnë se këta njerëz adhuronin diellin dhe hënën në tempujt e tyre, një prej të cilëve mund të shihet në foton sipër.

Siç kuptohet nga ajetet, gabimi i pronarit të këtij kopshti nuk ishte mohimi i ekzistencës së Allahut. Ai nuk e mohonte Allahun, përkundrazi ai mendonte se nëse do të kthehej te Zoti i tij (Ditën e Gjykimit), sigurisht që do të gjente më tepër begati se ç'kishte në këtë botë. Ai krenohej duke thënë se gjendja, në të cilën kishte arritur, ishte rezultat i përpjekjeve të tij të suksesshme.
Kjo është pika ku duhet të përqendrojmë vëmendjen tonë: Njeriu asnjëherë nuk duhet të pretendojë se sukseset dhe arritjet e tij janë rezultat vetëm i punës dhe përpjekjeve të tij, duke e mohuar tërësisht rolin e Allahu, Krijuesit të Gjithësisë.
Ky, pra, ishte gabimi i sebeinëve dhe i pronarit të dy kopshteve. Allahu i dënoi ata me të njëjtin dënim, me qëllim që ndëshkimi i tyre të shërbejë si mësim për ta dhe për të gjithë brezat që do të vijnë më pas.

Profeti Sulejman dhe
mbretëresha e Sebeit


Asaj iu tha: "Hyr në pallat!" Kur e pa, ajo mendoi se para saj gjendej një pellg uji, ndaj ngriti fustanin dhe zbuloi këmbët. Sulejmani i tha: "Në të vërtetë ai është një pallat i veshur me pllaka qelqi." Atëherë ajo tha: "Zoti im! Me të vërtetë që paskam qenë e gabuar, ndaj dhe unë i nënshtrohem Allahut, Zotit të botëve, bashkë me Sulejmanin." (En-Neml: 44)

Dokumentet historike në lidhje me takimin e profetit Sulejman me mbretëreshën e Sebeit dolën në pah nëpërmjet shqyrtimeve të bëra në gërmadhat e lashta të Sebeit, në Jemenin Jugor. Kërkimet e bëra mbi këto gërmadha zbulojnë se një mbretëreshë jetoi në këtë vend midis viteve 1000 dhe 950 p.e.s. dhe udhëtoi drejt veriut (në Jeruzalem).
Hollësitë rreth takimit të këtyre dy sundimtarëve si dhe rreth pushtetit ekonomik e politik të vendeve të tyre gjenden të shpjeguara në suren En-Neml. Historia e tyre, e cila zë një pjesë të konsiderushme të kësaj sureje fillon me lajmin, të cilin Hud'hudi, një anëtar i ushtrisë së Sulejmanit, i dha Sulejmanit për mbretëreshën e Sebeit:

Por Hud'hudi nuk u vonua gjatë dhe (kur arriti) tha: "Kam një lajm që ti nuk e di. Unë po të sjell nga Sebei lajme të sigurta.
Unë gjeta atje një grua që i sundonte ata. Asaj i janë dhënë të gjitha gjërat që i nevojiten një sundimtari në tokë dhe ka një fron madhështor.
Unë e gjeta atë dhe popullin e saj duke adhuruar diellin në vend të Allahut, por shejtani ua ka zbukuruar punët e tyre duke i shmangur nga udha e vërtetë, ndaj ata nuk janë të udhëzuar dhe nuk adhurojnë Allahun, i Cili nxjerr në dritë çfarë fshihet në qiej dhe në tokë dhe e di se çfarë fshihni dhe çfarë shfaqni hapur.
Nuk ka të adhuruar të vërtetë përveç Tij, Zotit të Arshit Madhështor!
Sulejmani i tha: "Do ta shohim nëse po thua të vërtetën apo po gënjen." (En-Neml: 22 - 27)
Pasi mori këto lajme nga Hud'hudi, Sulejmani i dha atij urdhrat që vijojnë:

Merre letrën time dhe hidhua atyre, pastaj largohu pak prej tyre dhe shih çfarë përgjigje do të kthejnë. (En-Neml: 28)
Pas kësaj Kurani tregon se si rodhën ngjarjet, pasi mbretëresha e Sebeit mori këtë letër:

Ajo tha: "O prijës! Mua më kanë sjellë një letër të rëndësishme.
Ajo është prej Sulejmanit dhe fillon: "Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëplotit.
Mos u mbani me të madh ndaj meje, por ejani tek unë si muslimanë (besimtarë të vërtetë)."
Ajo tha: "O prijës! Më jepni mendimin tuaj për këtë çështje. Unë nuk vendos asnjë çështje, pa marrë më parë pëlqimin tuaj."
Ata i thanë: "Ne jemi të fuqishëm dhe disponojmë mundësi të mëdha për luftë por ty të takon urdhri; kështu pra, mendo mirë çfarë do të urdhërosh."
Ajo tha: "Kur mbretërit pushtojnë një vend, e plaçkisin atë dhe i poshtërojnë njerëzit më të nderuar të atij populli. Me të vërtetë ata veprojnë kështu.
Por unë do t'i dërgoj një dhuratë dhe do të shoh se çfarë (përgjigje) do të sjellin lajmëtarët."
Kur lajmëtarët vajtën te Sulejmani, ai u tha: "A mos vallë doni të më ndihmoni me pasuri? Ajo që më ka dhënë Allahu është më e mirë se çka ju ka dhënë juve! Për më tepër, ju jeni njerëz që kënaqeni me dhuratën tuaj!
Kthehuni prapë tek ata! Ne do të vijmë me një ushtri, të cilës nuk mund t'i bëjnë ballë dhe do t'i përzëmë prej andej të turpëruar dhe të poshtëruar."
Ai u tha (njerëzve të tij): "O udhëheqës! Cili prej jush mund të ma sjellë fronin e saj para se ata të më vijnë të nënshtruar?"
Një prej xhindëve të fuqishëm tha: "Unë do të ta sjell fronin para se të ngrihesh prej vendit. Unë jam i fuqishëm dhe i besueshëm për të kryer një shërbim të tillë."
Ai që kishte dije mbi Librin e Shenjtë tha: "Unë do të ta sjell para se të hapësh e të mbyllësh sytë!" Kur Sulejmani e pa fronin të vendosur para tij tha: "Kjo është mirësi nga Allahu, për të më vënë në provë, nëse do të jem mirënjohës apo mosmirënjohës. Kush tregohet mirënjohës, është mirënjohës për veten e vet. Kush tregohet mosmirënjohës (do t'i bëjë dëm vetes), sepse Zoti im është bujar dhe nuk ka nevojë për askënd."
Ai tha: "Maskojeni fronin e saj që të shohim nëse do ta njohë apo jo."
Kur ajo erdhi, e pyetën: "A është froni yt si ky?" Ajo u tha: "Duket tamam si të ishte ai vetë." (Sulejmani tha): "Neve na është dhënë dija para saj dhe ishim besimtarë që më parë."
Por atë e ndaloi (të pranonte fenë e vërtetë) ajo çka kishte adhuruar më parë në vend të Allahut, sepse ajo ishte prej një populli mosbesimtar. (En-Neml: 29 - 43)

Pallati i Sulejmanit
Në ajetet që flasin për mbretëreshën e Sebeit përmendet edhe profeti Sulejman. Në Kuran tregohet se Sulejmani kishte një pallat të mrekullueshëm dhe një mbretëri të madhe e të fuqishme. Ai kishte teknologjinë më të përparuar të kohës së tij. Në pallatin e tij të mahnitshëm, veprat e artit dhe objektet e tjera me vlerë u bënin përshtypje të gjithë atyre që i shihnin ato. Hyrja e pallatit ishte prej qelqi. Kurani e përshkruan këtë pallat dhe përshtypjen që kishte lënë ai te mbretëresha e Sebeit si më poshtë.









Asaj iu tha: "Hyr në pallat!" Kur e pa, ajo mendoi se para saj gjendej një pellg uji, ndaj ngriti fustanin dhe zbuloi këmbët. Sulejmani i tha: "Në të vërtetë ai është një pallat i veshur me pllaka qelqi." Atëherë ajo tha: "Zoti im! Me të vërtetë që paskam qenë e gabuar, ndaj dhe unë i nënshtrohem Allahut, Zotit të botëve, bashkë me Sulejmanin" (En-Neml: 44)





Në literaturën çifute, pallati i profetit Sulejman quhet Tempulli i Sulejmanit. Sot vetëm "muri perëndimor" i këtij pallati qëndron dhe ai quhet nga çifutët "Muri i Lotëve". Arsyeja përse ky pallat, ashtu si shumë objekte të tjera në Jeruzalem, u shkatërrua më vonë ishte sjellja e keqe, mospërfillëse dhe arrogante e çifutëve që erdhën më vonë. Në Kuran thuhet:

Ne i lajmëruam Beni Israilët në libër (Teurat): "Ju do të bëni dy herë ligësi e shkatërrime në tokë dhe do të bëheni kryelartë dhe tiranë."
Kur erdhi koha e premtimit të parë, Ne dërguam kundër jush disa nga robërit Tanë, të cilët ishin luftëtarë të fuqishëm e të ashpër dhe hynë në çdo skutë të shtëpive tuaja. Ai (ndëshkim) ishte një premtim i përmbushur.
Pastaj Ne ju ndihmuam që të triumfoni edhe një herë mbi ta, ju dhamë pasuri e fëmijë dhe ju shtuam shumë në numër.
(Ne ju thamë) "Nëse bëni vepra të mira, do t'i bëni mirë vetes, nëse bëni vepra të këqija do t'i bëni keq po vetes." Më pas, kur erdhi koha e premtimit të dytë (Ne i dërguam armiqtë tuaj), që të fusin dëshpërim në zemrat dhe fytyrat tuaja dhe të hyjnë në xhaminë (Aksa) siç patën hyrë më parë, duke rrënuar plotësisht gjithçka që u binte në duar. (El-Isra: 4-7)
Të gjithë popujt e përmendur në kapitujt e mëparshëm e merituan ndëshkimin e tmerrshëm për shkak të rebelimit të tyre dhe të mosmirënjohjes ndaj mirësive të Allahut. Pasi u endën nga një vend në tjetrin me shekuj të tërë pa atdhe apo shtet, më në fund, çifutët në kohën e Sulejmanit gjetën strehë në tokat e shenjta. Por pas kësaj, për shkak të tejkalimit të të gjithë kufijve dhe për shkak të shthurjes e mosbindjes, ata u ndëshkuan.

Shokët e shpellës


A mendon se shokët e shpellës dhe pllaka me mbishkrimin (e emrave të tyre) ishin nga shenjat Tona të mrekullueshme? (El-Kehf: 9)

Surja e tetëmbëdhjetë në Kuran e quajtur El-Kehf, që do të thotë "Shpella", tregon për një grup të rinjsh, të cilët u strehuan në një shpellë për t'u fshehur nga një sundimtar, i cili mohonte Allahun dhe shtypte padrejtësisht besimtarët. Ajetet mbi këtë temë janë si vijon:

A mendon se shokët e shpellës dhe pllaka me mbishkrimin (e emrave të tyre) ishin nga shenjat Tona të mrekullueshme?
Kujto kohën kur djemtë e rinj ikën për t'u fshehur (prej popullit të tyre mosbesimtar) në shpellë dhe thanë: "Zoti ynë! Na dërgo mëshirën Tënde dhe na e lehtëso brengën tonë duke na udhëzuar në rrugë të drejtë!"
Kështu Ne i vumë në gjumë të thellë në shpellë për shumë vite.
Pastaj i ngritëm nga gjumi për të provuar se cili nga dy grupet ishte më i saktë në llogaritjen e kohës që kishin kaluar atje.
Ne të tregojmë me saktësi ty (o Muhamed) ndodhinë e tyre. Ata ishin disa djem të rinj që besuan Zotin e tyre, ndaj dhe Ne i forcuam më tepër në rrugën e drejtë.
Ne i bëmë zemrat e tyre të forta e të qëndrueshme (me dritën e besimit) kur u ngritën dhe thanë: "Zoti ynë është Zoti i qiejve dhe i tokës, ne kurrë nuk do të adhurojmë dikë tjetër përveç Tij, sepse po të bënim një gjë të tillë, do të ishim të padrejtë dhe gënjeshtarë.
"Populli ynë adhuron perëndi të tjera në vend të Allahut. Pse nuk sjellin ata një provë bindëse e të qartë për ato (perëndi që adhurojnë)? E kush bën gabim më të madh se ai që shpif gënjeshtra ndaj Allahut?"
(Ata i thanë njëri-tjetrit): "Meqë ju u larguat prej njerëzve tuaj dhe zotave që ata adhurojnë në vend të Allahut, atëherë strehohuni në shpellë. Zoti juaj do t'ju mbulojë me mëshirën e Tij dhe do t'jua lehtësojë shqetësimin tuaj."
Ju mund ta shihnit diellin kur lindte, duke lëvizur nga e djathta e shpellës, ndërsa kur perëndonte largohej prej tyre nga ana e majtë, kurse ata qëndronin shtrirë në një vend të gjerë në mes të shpellës. Kjo është një nga provat dhe argumentet e Allahut. Ai që udhëzon Allahu, është me të vërtetë i udhëzuar në rrugën e drejtë por për atë, të cilin Ai e shpie në rrugë të gabuar, ju nuk do të gjeni dot asnjë udhëzues për ta drejtuar (në udhën e drejtë).
Ata dukeshin sikur ishin zgjuar, por në të vërtetë ishin duke fjetur. Ne i kthenim në të djathtë dhe në të majtë, kurse qeni i tyre qëndronte me dy këmbët e para të shtrira te hyrja e shpellës. Po t'i kishe parë, do të kishe ikur me të shpejtë dhe do të tmerroheshe prej tyre.
Kështu, Ne i zgjuam nga gjumi që të pyetnin njëri-tjetrin. Njëri prej tyre pyeti: "Sa kohë keni qëndruar në gjumë?" Ata iu përgjigjën: "Kemi ndenjur një ditë ose një pjesë të saj." (Pastaj të gjithë) thanë: "Zoti juaj e di më mirë se sa kohë keni qëndruar në gjumë… Tani, dërgoni njërin prej jush në qytet që të blejë ushqim të lejuar me këtë monedhë argjendi dhe t'jua sjellë këtu, por duhet të ketë shumë kujdes të mos marrë vesh gjë ndokush për ju.
Nëse e marrin vesh se ku jeni, ata do t'ju vrasin me gurë, ose do t'ju kthejnë në fenë e tyre me forcë dhe atëherë ju kurrë nuk do të shpëtoni."
Kështu pra, Ne e bëmë të njohur çështjen e tyre për njerëzit me qëllim që ata të kuptonin se premtimi i Allahut është i vërtetë dhe se nuk mund të ketë pikë dyshimi për Ditën e Kijametit. (Përkujto kohën) kur banorët e qytetit haheshin me njëri-tjetrin për çështjen e tyre dhe thanë: "Ngrini një ndërtesë mbi ta, Zoti i tyre e di më mirë çështjen e tyre." Pastaj ata që ishin më tepër thanë: "Ne do të ndërtojmë një vend-adhurimi mbi ta."
Disa thanë se ata ishin tre, ndërsa qeni ishte i katërti; disa të tjerë thanë se ata ishin pesë, ndërsa qeni ishte i gjashti, por këto ishin vetëm hamendje. Megjithatë disa të tjerë thonë se ata ishin shtatë, ndërsa qeni ishte i teti. Thuaju (o Muhamed): "Zoti im e di më mirë numrin e tyre; askush nuk e di atë përveç një pakice të vogël." Kështu që mos diskuto (për numrin e tyre) më tepër se ç'të kemi treguar Ne dhe mos pyet asnjë prej tyre (çifutëve e krishterëve) për çështjen e shokëve të shpellës.
Mos thuaj kurrë për diçka: "Do ta bëj nesër." Përveçse nëse shton thënien: "Nëse dëshiron Allahu!" Përmende Zotin tënd kur të harrosh dhe thuaj: "Mbase Zoti im më udhëzon mua në një rrugë më afër të vërtetës sesa kjo."
Ata qëndruan në shpellën e tyre treqind vjet plus nëntë vjet.
Thuaj: "Allahu e di më mirë se sa qëndruan. Vetëm Ai e njeh dijen e fshehtë të qiejve dhe tokës. Sa i mprehtë është shikimi dhe dëgjimi i tij! Ata nuk mund t'i ndihmojë askush tjetër përveç Tij dhe askush nuk ndërhyn në vendimet dhe gjykimet e Tij." (El-Kehf: 9-26)
Sipas të dhënave, Shokët e Shpellës, të cilët lavdërohen si nga burimet islame, ashtu dhe nga ato kristiane, ranë pre e tiranisë mizore të perandorit romak, Decius. Duke u ballafaquar me shtypjen dhe padrejtësinë e Deciusit, këta të rinj e paralajmëruan popullin e tyre disa herë që të mos e braktisnin fenë e Allahut. Indiferenca e populli të tyre, shtypja e madhe që ushtronte perandori dhe kërcënimi i tyre me vdekje bëri që ata t'i braktisnin shtëpitë e tyre.
Siç vërtetojnë dokumentet historike, në atë kohë, shumë perandorë zbatuan gjerësisht politikën e terrorrit dhe shtypjes ndaj besimtarëve që i qëndruan besnikë fesë së Isait (Krishtit).
Në një letër të shkruar nga guvernatori romak Pilinius (69 - 113 e.s.), i cili qeveriste Anatolinë Veri-Perëndimore, drejtuar perandorit Trajan, përmenden disa nga pasuesit e Isait, të cilët u ndëshkuan për shkak se kundërshtuan adhurimin e statujës së perandorit. Kjo letër është një prej dokumenteve më të rëndësishme, të cilat tregojnë shtypjen që ushtrohej mbi besimtarët e drejtë në atë kohë. Në rrethana të tilla, këta të rinj, të cilëve iu kërkua t'i nënshtroheshin një sistemi pagan dhe të adhuronin perandorin, nuk e pranuan këtë dhe thanë:

"… Zoti ynë është Zoti i qiejve dhe i tokës, ne kurrë nuk do të adhurojmë dikë tjetër përveç Tij, sepse po të bënim një gjë të tillë, do të ishim të padrejtë dhe gënjeshtarë.
"Populli ynë adhuron perëndi të tjera në vend të Allahut. Pse nuk sjellin ata një provë bindëse e të qartë për ato (perëndi që adhurojnë)? E kush bën gabim më të madh se ai që shpif gënjeshtra ndaj Allahut?" (El-Kehf: 14 - 15)
Për sa i përket zonës ku jetuan Shokët e Shpellës ekzistojnë mendime të ndryshme, por më të pranueshmet janë ato mendime që thonë se ata jetuan në Efes ose në Tarsus.
Pothuajse të gjitha burimet e krishtera e identifikojnë Efesin si vendin e shpellës, ku u strehuan këta të rinj. Disa studiues muslimanë dhe komentues të Kuranit pajtohen me burimet e krishtera në lidhje me Efesin. Disa të tjerë shpjegojnë me detaje pse Efesi nuk ishte vendi i shpellës dhe më pas përpiqen të vërtetojnë se ngjarja ndodhi në Tarsus. Në këtë studim do të merremi me të dy alternativat. Për sa i përket kohës, studiuesit në përgjithësi, duke përfshirë edhe ata të krishterë, thonë se ngjarja ka ndodhur në kohën e perandorit romak Decius (i quajtur edhe Decianus) rreth viteve 250 e.s.
Deciusi dhe Neroni njihen si perandorët romakë që kanë torturuar më shumë pasuesit e Isait. Gjatë sundimit të tij të shkurtër, Deciusi mori një vendim, i cili detyronte çdo person nën sundimin e tij që të bënte kurban për perënditë romake. Njerëzit ishin të detyruar të bënin kurban dhe për këtë merrnin një çertifikatë që u tregohej autoriteteve shtetërore që merreshin me zbatimin e vendimit. Në burimet e krishtera shkruhet se shumë njerëz e refuzuan këtë akt idhujtar dhe ikën "nga një qytet në tjetrin" ose u fshehën në vende të fshehta. Shokët e Shpellës ka shumë mundësi të jenë një grup prej këtyre besimtarëve të ikur.
Në këtë ngjarje ka diçka që duhet sqaruar. Kjo histori është treguar nga disa historianë dhe komentatorë, të cilët kanë shtuar shumë informacione të pasakta e të pakonfirmuara, duke e kthyer atë në përrallë. Megjithatë, kjo nuk do të thotë se ngjarja nuk ka ndodhur, pasi këto deformime dhe shtesa të pasakta nuk ia ndryshojnë thelbin e vërtetë dhe të vërtetuar të ngjarjes së Shokëve të Shpellës, e cila është një realitet historik.

A janë Shokët e Shpellës nga Efesi?
Përsa i përket qytetit ku jetuan këta të rinj dhe shpellës në të cilën ata u strehuan tregohen vende të ndryshme në burime të ndryshme. Arsyet kryesore përse ndodh kjo janë dy: 1) Dëshira e njerëzve që të besojnë se njerëz kaq të guximshëm dhe të mirë jetuan në vendin e tyre. 2) Ngjashmëria e madhe e shpellave në ato zona. Kjo shfaqet qartë kur shikon se pothuajse në të gjitha këto vende gjendet një vend adhurimi, për të cilin thuhet se është ndërtuar në vendin e Shokëve të Shpellës.
Siç dihet, Efesi pranohet nga të krishterët se është një vend i shenjtë, sepse në të gjendet një shtëpi, e cila thuhet se i përkiste Virgjëreshës Mari dhe më vonë u kthye në kishë. Kështu, sipas burimeve të krishtera ka shumë mundësi që Shokët e Shpellës të kenë banuar në një prej këtyre vendeve të shenjta. Për më tepër, disa burime të krishtera deklarojnë me siguri se Efesi është vendi i shpellës.
Burimi më i vjetër mbi këtë temë është prifti sirian i Sarukut me emrin Xhejms (i lindur më 452 e.s.). Historiani i famshëm, Gibons, ka marrë shumë citate nga studimi i Xhejmsit, në librin e tij "The Decline and Fall of Roman Empire". Sipas këtij libri, emri i perandorit që torturoi shtatë besimtarë të rinj dhe i detyroi të fshiheshin në një shpellë, ishte Decius. Deciusi sundoi perandorinë romake ndërmjet viteve 249 - 251 e.s. dhe periudha e tij e sundimit njihet mirë për torturat që ai praktikoi mbi pasuesit e Isait. Sipas komentuesve muslimanë, zona ku ndodhi ngjarja ishte quajtur "Afesus" ose "Afesos". Sipas Gibonsit, emri i këtij vendi është Efes. I vendosur mbi bregun perëndimor të Anatolisë, ky qytet ishte një prej qyteteve-port të perandorisë romake. Rrënojat e këtij qyteti njihen në ditët tona si rrënojat e qytetit antik të Efesusit.




Emri i perandorit, në periudhën e sundimit të të cilit u zgjuan Shokët e Shpellës nga gjumi i tyre i gjatë, është Tezusius, sipas studiuesve muslimanë apo Theodosius II, sipas Gibonsit. Ky perandor sundoi ndërmjet viteve 408 - 450 e.s.
Duke iu referuar ajetit të mëposhtëm, në disa komente thuhet se hyrja e shpellës binte nga veriu, kështu që drita e diellit nuk mund të depërtonte brenda. Ata që mund të kalonin afër shpellës nuk mund të shihnin se ç'kishte brenda. Ajeti i Kuranit që flet për këtë informon:

Ju mund ta shihnit diellin kur lindte, duke lëvizur nga e djathta e shpellës, ndërsa kur perëndonte largohej prej tyre nga ana e majtë, kurse ata qëndronin shtrirë në një vend të gjerë në mes të shpellës. (El-Kehf: 17)
Arkeologu dr. Musa Baran është i mendimit se Efesi është vendi ku jetoi ky grup besimtarësh të rinj, në librin e tij të quajtur "Ephesus", ku thotë:
Në vitin 250 p.e.s. shtatë të rinj që jetonin në Efes zgjodhën krishtërimin dhe refuzuan idhujtarinë. Duke u përpjekur për të gjetur një rrugëzgjidhje, këta të rinj gjetën një shpellë në shpatin e pjerrët lindor të malit Pion. Ushtarët romakë e panë këtë dhe ndërtuan një mur në hyrje të shpellës.45
Në kohët e sotme dihet se mbi këto rrënoja dhe varre të vjetra janë ndërtuar shumë ndërtesa fetare. Gërmimet e bëra nga Instituti Arkeologjik Austriak në 1926, zbuluan se rrënojat e gjetura mbi shpatin e pjerrët lindor të malit Pion i përkisnin një ndërtese të ndërtuar në emër të Shokëve të Shpellës në mes të shekullit VII (gjatë sundimit të Theodosius II).46

A janë Shokët e Shpellës nga Tarsusi?
Vendi i dytë i supozuar si vendi ku jetuan Shokët e Shpellës, është Tarsusi. Në Tarsus ekziston një shpellë që përngjason shumë me atë që përshkruhet në Kuran dhe gjendet mbi një mal të njohur me emrin Encilus ose Bencilus (në veri-perëndim të Tarsusit).
Mendimi, se Tarsusi është vendi i shpellës, është mendimi i shumë dijetarëve muslimanë. Një nga komentuesit më të njohur të Kuranit, Taberiu, e përcakton emrin e malit ku gjendej shpella si "Bencilius", në librin e tij të quajtur "Historia e popujve". Ai gjithashtu shton se ky mal është në Tarsus.47
Një tjetër komentues i Kuranit, Muhamed Emin, thotë se emri i malit ishte "Pencilus" dhe ndodhet në Tarsus. Emri që shqiptohet Pencilus ndonjëherë mund të shqiptohet edhe Encilus. Sipas tij, ndryshimi midis fjalëve shkaktohet nga shqiptimet e ndryshme të shkronjës "b" ose nga humbja e një shkronje nga fjala origjinale.48
Fahrudin Raziu, një tjetër komentues i Kuranit, shpjegon në studimin e tij se: "edhe pse ky vend quhet Efes, qëllimi është për të treguar Tarsusin, sepse Efes është vetëm një emër tjetër i Tarsusit".49
Përveç kësaj, ky vend përcaktohet si Tarsusi nga shumë dijetarë të tjerë. Të gjithë këta komentatorë e shpjegojnë fjalinë "… Ju mund ta shihnit diellin kur lindte, duke lëvizur nga e djathta e shpellës, ndërsa kur perëndonte largohej prej tyre nga ana e majtë…" të ajetit 17 (El-Kehf), duke thënë se hyrja e shpellës në mal binte nga veriu.50




Vendbanimi i Shokëve të Shpellës ishte subjekt me interes edhe në kohën e perandorisë osmane. Në atë kohë janë bërë disa studime mbi këtë subjekt. Ka disa korrespondenca dhe një shkëmbim informacioni mbi këtë subjekt në arkivat osmane të kryeministrisë. P.sh., në një letër dërguar financës supreme të shtetit osman nga administrata lokale e Tarsusit gjendet një kërkesë zyrtare dhe një mesazh i bashkangjitur që kërkonte t'u jepej rrogë atyre njerëzve që merreshin me pastrimin dhe mirëmbajtjen e shpellës së Shokëve të Shpellës. Përgjigja që iu dha kësaj letre thoshte se në mënyrë që ajo pagesë të jepej, ishte e nevojshme që të zbulohej nëse ky vend ishte me të vërtetë vendi ku kishin banuar Shokët e Shpellës apo jo. Studimet e bëra për këtë qëllim kanë qenë shumë të dobishme në përcaktimin e vendndodhjes së vërtetë të shpellës.
Në një raport të përgatitur pas një hetimi të bërë nga Këshilli Kombëtar, thuhet: "Në veri të Tarsusit, një provincë e Adanas, gjendet një shpellë mbi një mal dy orë larg nga Tarsusi, hyrja e së cilës bie nga veriu, ashtu siç thuhet në Kuran.51
Debatet e bëra për Shokët e Shpellës, ku dhe kur jetuan ata, gjithmonë i nxisnin autoritetet që të bënin studime mbi këtë subjekt. Kështu, shumë komente u bënë mbi këtë çështje. Megjithatë, asnjë nga këto komente nuk mund të konsiderohet i sigurtë, prandaj, pyetje të tilla si: në cilën periudhë jetuan këta besimtarë apo në cilin vend ndodhet shpella e përmendur në Kuran, mbesin pa përgjigje të sigurta.

Përfundim


Përse nuk udhëtojnë në tokë që të shohin si ishte përfundimi i popujve para tyre? Ata ishin më të fuqishëm, punuan tokën dhe ndërtuan në të më shumë se ç'kanë bërë këta (idhujtarët e Mekës). Atyre u erdhën të dërguarit e tyre me argumente të qarta. Sigurisht që nuk ishte Allahu Ai që u bëri atyre padrejtësi, por ata i bënë padrejtësi vetvetes. (Er-Rum: 9)
Të gjithë popujt që kemi shqyrtuar deri tani kishin disa cilësi të përbashkëta. Ata vepronin kundër ligjeve të Allahut, adhuronin zota të tjerë, silleshin në mënyrë arrogante, merrnin në mënyrë të padrejtë pronën e tjetrit, ishin të prirë për shthurje seksuale dhe paturpësi. Një veçori tjetër të ngjashme që ata kishin ishte shtypja dhe padrejtësia që ushtronin ndaj atyre pak besimtarëve që jetonin pranë tyre.
Qëllimi i paralajmërimeve në Kuran sigurisht që nuk është thjesht njohja e historive të profetëve dhe popujve të tyre, por dhënia e një "shembulli" për të gjithë njerëzit:

A nuk shërben si udhëzim për ta (që të dinë) se sa shumë breza kemi shkatërruar më parë, nëpër vendbanimet e të cilëve ata kalojnë? Me të vërtetë që këtu ka argumente të qarta për njerëzit me arsye të shëndoshë. (Ta Ha: 128)
Në qoftë se ne i konsiderojmë të gjitha këto histori si "shembuj", atëherë mund të vërejmë se disa pjesë të shoqërisë sonë nuk janë më mirë, përsa i përket degjenerimit dhe tejkalimit të kufijve se popujt që u shkatërruan, siç u tregua më sipër.
Veçanërisht, një grup i rëndësishëm i "shtresës drejtuese të shoqërisë" - të cilët quhen ndryshe dhe "shtresa e lartë"- nuk janë shumë ndryshe nga njerëzit e zhdukur, për të cilët kemi folur deri tani. Shumë prej tyre nuk hezitojnë të shfaqin të gjitha format e armiqësisë ndaj besimtarëve.
Pjesa më e madhe e shoqërive në ditët tona kanë një numër të lartë homoseksualësh, gjë që na kujton menjëherë popullin e Lutit. Homoseksualët marrin pjesë në mbrëmje seksuale me "njerëzit udhëheqës të shoqërisë" dhe ekspozojnë të gjitha llojet e shthurjeve, duke ua kaluar edhe vetë njerëzve të Sodomit dhe Gomorrës. Veçanërisht disa grupe prej tyre, të cilat banojnë në qytetet më të mëdha të botës, kanë shkuar edhe më tutje se ata të Pompeit.
Të gjitha shoqëritë që ne kemi shqyrtuar janë ndëshkuar nëpërmjet fatkeqësive të ndryshme, si shembje toke, stuhi, përmbytje etj. Po ashtu, shoqëritë që humbin rrugën dhe guxojnë të bëjnë të njëjtat gabime të popujve të kaluar mund të ndëshkohen në të njëjtën mënyrë.
Nuk duhet harruar se Allahu mund të ndëshkojë kë të dojë dhe kur të dojë, ashtu siç mund ta lërë dikë të vazhdojë të jetojë në mohim e mendjemadhësie dhe ta ndëshkojë në botën tjetër:

… disa prej tyre Ne i ndëshkuam me një erë të fuqishme me shi gurësh, disa të tjerë i ndëshkuam me një britmë të fuqishme, disa të tjerë Ne bëmë që t'i përpijë toka, disa të tjerë Ne i fundosëm dhe i përmbytëm. Nuk ishte Allahu Ai që u bëri padrejtësi atyre, por ata i bënë padrejtësi vetvetes. (El-Ankebut: 40)
Kurani gjithashtu tregon për një besimtar, i cili ishte nga familja e faraonit dhe jetoi gjatë periudhës së Musait, por nuk e shprehu hapur besimin e tij. Ai i tha popullit të tij:

"O njerëzit e mi! Unë kam frikë se do të pësoni fatin e popujve të mëparshëm.
Fatin e popullit të Nuhut, Adit, Themudit dhe atyre që erdhën më pas. Allahu nuk dëshiron t'u bëjë padrejtësi robërve të Tij.
O njerëzit e mi! Unë kam frikë për ju ditën e thirrjes së përbashkët.
Ditën kur do të ikni të frikësuar, duke mos pasur asnjë mbrojtës prej dënimit të Allahut. Atë që Allahu e lë në humbje nuk ka se kush ta ndihmojë." (Gafir: 30 - 33)
Të gjithë profetët u folën popujve të tyre për Ditën e Gjykimit dhe i paralajmëruan për ndëshkimin e dhimbshëm të Allahut. Të njëjtën gjë bëri edhe ky besimtar, i cili e fshehu besimin e tij. Të gjithë profetët dhe lajmëtarët e kaluan jetën e tyre duke u shpjeguar e mësuar këto çështje popujve të tyre. Por shumë shpesh, njerëzit i akuzonin profetët si gënjeshtarë, shpifës e të çmendur, ndaj dhe vazhdonin praktikimin e veprave të tyre të shëmtuara, pa menduar dhe pa u frikësuar nga paralajmërimet e profetëve. Madje disa prej tyre shkuan aq larg sa u përpoqën t'i vrasin e t'i dëbojnë besimtarët. Në të shumtën e rasteve, numri i besimtarëve që ndiqnin profetët ishte shumë i vogël. Këta besimtarë të paktë ishin njerëzit e vetëm që shpëtonin nga ndëshkimi së bashku me profetët e tyre.
Megjithëse kanë kaluar mijëra vjet dhe kanë ndryshuar vendet, zakonet, teknologjitë dhe qytetërimet, akoma nuk kanë ndryshuar shumë gjëra në strukturat sociale të shumë popujve të shthurur e mohues. Siç e theksuam më lart, një pjesë e caktuar e shoqërisë në të cilën ne jetojmë, i ka të gjitha cilësitë e ndyra të popujve të përshkruar në Kuran. Ashtu si Themudi, i cili bënte hile në tregëti, edhe sot një numër i madh njerëzish që merren me tregëti e fitojnë pasurinë e tyre duke mashtruar, gënjyer apo duke u bërë hile të tjerëve. Sot në botë ekziston një komunitet homoseksualësh, i cili mbrohet ligjërisht nga ligjet e sotme të shteteve të "përparuara" dhe nuk bie aspak poshtë për nga ndyrësitë dhe gjërat e neveritshme kur krahasohet me popullin e Lutit. Gjithashtu, një pjesë shumë e madhe e shoqërisë përbëhet nga njerëz mosmirënjohës dhe rebelë, si sebeinët, nga njerëz jofalenderues për pasurinë dhe forcën e tyre, si populli i Iramit, nga njerëz arrogantë që fyejnë besimtarët, si populli i Nuhut.
Këto janë shenja shumë domethënëse.
Ne duhet të ngulisim në mendje se përparimi ushtarak, ekonomik, shkencor apo industrial nuk mund t'i ndihmojë në asnjë mënyrë njerëzit mohues, arrogantë e mosmirënjohës prej ndëshkimit të Allahut.

O njerëz!
Merrni mësim nga popujt që u shkatërruan para jush dhe mos u bëni mohues. Kini frikë Allahun dhe bindjuni Atij që t'i shpëtoni dënimit. Mos harroni se ndëshkimi i Allahut është shumë i ashpër.

Ky fakt tregon edhe nje here ekzistencen e Zotit.Lexojeni dhe beni komentin tuaj? Ju mirpres Jam i gacem tju kthej pergjigje per kto qe jane te shkruara ?selam

[quote="shaban"]flm peace&love; Alekum selam flasim ne kete sit Kur te jesh ketu per adresen,,se nuk mundem ta le ketu adresen? flm Per Mirkuptimin selam Me respekt Shabani?[/quot
Alejkum selam...ne rregull nuk ka problem kur te vij ndonjehere kur edhe ti te jesh ketu atehere ma jep...selam

E MER i ke dhon sitin po ky shaba spo e shoh me ne kete forum ,por megjithate i uroj gjith te mirat dhe kthim sa me te shpejt ne forum .